Psikolojik Danışmanlık Hizmetinde Süpervizyon-İntervizyon-Otovizyon
Bir insanın özel bir durum karşısında ne hissettiǧini, ne düşündüǧünü ve nasıl hareket ettiǧini anlamanın en iyi yolu kendini karşısındakinin yerine koymaktır. Ancak bu her zaman düşünüldüǧü kadar kolay olmayabilir. Örneǧin sadist biri ya da bir pedofilin duygusal ve psikolojik bakış açısından bakmaya çalışmak güç olabilir, terapist öfke duyguları hissederek, profesyonel duruşu ile insani deǧerleri arasında sıkışabilir. Ya da danışanın sorunu terapistin geçmişinde yaşadıǧı bir olayla ilgili bazı duyguları tekrar canlandırabilir ve terapistin yansızlıǧını bozabilir.
Ya da çalışma hayatında danışmanlar zaman zaman duygusal yoǧunluk yaşayabilirler. Bu yoǧunluk danışmanda, danışanın duygularını içselleştirmesine yani karşı aktarıma ve terapinin negatif etkilemesine neden olur. Danışman farklı ve yeni klinik durumlarla karşılaştıǧında, zorlanmalar olduǧunda veya mesleki becerilerini artırma yada uygulamalarında destek alma amaçlı süpervizyon alabilir
Profesyonel olarak psikolojik yardım ilişkilerinde çalışan (psikiyatr, psikolog, PDR uzmanı, psikoterapist vs.) uzmanların zaman zaman ihtiyaç duydukları gözetim altında eǧitim ve geribildirim teknikleri sırasıyla 3 gruba ayrılır
Süpervizyon nedir?
Yardım hizmeti sunan uzmanlık alanlarında süpervizyon olgusu farklı şekillerde tanımlanmıştır. Bu tanımların ortak özelliklerine göre süpervizyon;
“Deneyimli olan bir bireyin, kendisinden daha az deneyimli olan bir bireye, onun terapötik durumlarla başa çıkmada yeterliliǧini ve becerilerini geliştirecek bir şekilde, bilgi ve deneyim kazanmasında yardımcı olmasıdır (Kurpius, Gibson, Lewis ve Corbet 1991).”
Bir başka tanıma göre ise, “klinik süpervizyon, iki(ya da daha fazla) kişinin, psikolojik danışman ve gözetimcinin (süpervisör) oturup halen sürmekte olan psikolojik danışma olgularını, bunların seyrini, kullanılan müdahale türlerini, teşhisin doğasını ve değişim konusundaki tahminleri gözden geçirdikleri ve tartıştıkları bir etkinliktir” (Hackney, 2005).
Süpervizyon ilişkisi süpervizyon veren uzman, süpervizyon alan birey ve süpervizyon alan bireyin yardım hizmeti verdiǧi danışanları içeren üçlü bir etkileşimdir ve süpervizyon verenin uzmanlıǧından yararlanmakta ve etik karara verme düzeyinden etkilenmektedir (Upchurch, 1985, Kurpius, Gibson, Lewis ve Corbet 1991)
Süpervizyon ilişkisi terapiye benzer bir etkileşimdir. Bu yüzden, hem süpervizyon alan hemde onun hizmet sunduǧu danışanlar zarar görme potansiyeli taşımaktadırlar. Bu durum süpervizyon veren uzmana geniş sorumluluklar yükler (Upchurch, 1985; Sherry, 1986). Bu nedenle supervizyon ABD’de eǧitim proǧramları içine alınmış, hem bu mesleǧi yapacak olanlara bazı standartlar geliştirilmiş hemde psikolog olarak çalışmak isteyenlerin süpervizyon almaları zorunluluk haline getirilmiştir (Upchurch, 1985, Sherry, 1986,; Dye ve Borders, 1990).
Yani kısaca deneyimli bir psikoterapist denetiminde aldıǧı eğitim ile tecrübe kazanmaktır.
Danışmanlıktan Farklı Olarak Süpervizyon
Klinik süpervizyon ve danışmanlık, odağı ve amacı bakımından birbirlerinden ayrılabilir. Danışman üçüncü taraf sorunlarına çözüm bulabilmek amacıyla danışan üzerinden çalışır ve problem çözmeye daha fazla ağırlık verilir. Süpervizyon ise, daha çok psikolojik danışmanın bir olguyu nasıl kavramsallaştırdığı, psikolojik danışmanın bu kavramsallaştırma ile ne yaptığı ve psikolojik danışmanın belirli bir olgunun gerektirdiği bazı becerilere sahip olup olmadığı üzerinde odaklanmıştır. Diğer bir ifadeyle, gözetim, değerlendirmeyi amaçlayan bir amacı da içerir.
Ancak burada asıl üzerinde çalışılan karşı-aktarımdır (Kontr-transfer). Hastanın aktarımına karşı terapistin geliştirdiǧi bilinçdışı duygusal tepki kısaca karşı aktarım olarak tanımlanır. İlk kez Freud 1910 yılında yazdıǧı bir makalede karşı aktarımdan bahsetmiş, terapistin bir yandan hastasını gözlemlerken bir yandandan da kendi analizini yapmasını ve bunu giderek derinleştirmesi gerektiǧini belirtmiştir. Bazılarına göre hastanın tüm davranış, duygu ve isteklerine yönelik her türlü tepkisi karşı aktarımdır ve uzunca bir süre bu klinik ilişkinin kara lekesi olarak kalmıştır.
1950’lerden sonra karşı aktarım, terapi sürecini olumsuz etkileyen bir faktör olmaktan çok, hastanın bilinçdışını anlamda önemli bir araç olduǧu kabul edilmektedir. Karşıaktarımın terapide bir araç olarak kullanılabilmesi için terapistin bilinçdışı yansıtmalarının ve yanıtlarının farkına varması konusunda geribildirim ve rehberlik alması gerekir. İşte böyle durumlarda “Süpervizyon” dediǧimiz dışardan bir bakış açısına veya uzman desteǧine ihtiyaç duyulabilir
Süpervizyonun Amacı
Psikolojik danışmana deneyim kazandırmak ve bakış açısını genişletmek, kendisini ve danışma sürecini değerlendirmesi konusunda yardımcı olmaktır. Eğitim aşamasındaki psikolojik danışmanlar sorumlu egitmenlerinden ciddi ölçüde gözetim alsalar da, bir danışman eğitimini tamamlayıp lisans aldıktan sonra bu süreç çok daha az yaşanır. Buna rağmen, psikolojik danışman profesyonel bir yalnızlık hissi duyabilir ve bu da gözetimcilik ilişkisini daha gerekli kılar. Bundan dolayı gözetim altında öǧrenme (süpervizyon) hem gerekli hem istenen bir mesleki deneyimdir.
Süpervizyonun Faydaları
§ Bir uzman rehberliǧinde olduǧunu bilmek danışmanın kendini daha güvende hissetmesini saǧlar
§ Danışmanın bilgi ve deneyimlerini gözden geçirmesi ve revize etmesine olanak tanır,
§ Danışmanın terapötik ilişkide bulunduǧu danışanına karşı pozisyonunu netleştirmesini saǧlar;
§ Danışanın sorunu danışmanda bir karşı aktarım geliştirdiǧinde, terapinin dengesini ve gidişini bozacak şekilde duyguların ortaya çıkmasına sebep olduǧunda danışmanın geri çekilerek bir farkındalık geliştirmesini saǧlar,
§ Alınan eǧitimlerin sonucu, profesyonel çalışmanın gerektirdiǧi kuralların hatırlanması ve uyulmasına fırsat verir,
§ Çalışma pratigine bir derinlik katar,
§ Süpervisör’ün anlayışı ve önerileri sayesinde danışman kendi duyguların da farkında olur. Bu yönüyle süpervizyon ilişkisi danışan-danışman ilişkisine benzer.
Süpervizyonda neler deǧerlendirilir?
§ Danışan ile tanışma, ilk görüşme ve değerlendirme
§ Terapötik ilişkinin ve işbirliğinin kurularak bu ilişkinin terapi süresince korunması
§ Çocuk ve yetişkin patolojilerini tanımak, tanı koyma becerilerini geliştirmek
§ Farklı ekollerin terapiye yaklaşımları, uygulama biçimleri
§ Vaka çalışmaları sunmak ve tartışmak
§ Bir klinik psikoloğun sahip olması gereken özellikler
§ Psikolojinin etik kuralları, etik konularının belirlenmesi ve uygulanması
Danışan ile ilk görüşme ve değerlendirme
§ Deǧerlendirme süreci ve uygun tani icin kriterlerin belirlenmesi
§ Deǧerlendirmede kullanılabilecek ölcekler
§ Bir arada görülebilen bozukluklar (Komorbid) ve ayırıcı tanı
§ Danışanların terapiye uygunluǧunun belirlenmesi, diǧer hekimlerle işbirliǧi
Terapötik ilişkinin ve iş birliginin kurularak terapi süresince korunması
§ İstenen sonuca götürecek terapötik iş birliǧinin saǧlanması ve sürdürülmesi
§ Terapi hedeflerinin ve tedavi planının belirlenmesi
§ Terapi planlarına uyarak terapi hedeflerine ulaşılması
§ Terapideki ilerlemenin deǧerlendirilmesi ve ölçümü
Psikolojik Danışma Becerileri
§ Açık ve kapalı uçlu sorular
§ Duygu ve içerik yansıtılmaları
§ Özetlemeler
§ Düşüncelerin ortaya çıkarılması
§ Destek ve cesaretlendirme
§ Katılım
§ Etkileşim yaratma
§ Uzlaşma
§ Karar verme
§ Bilişsel yeniden yapılandırma
§ Yansıtma
§ Döngüsel soru sorma
§ Yüzleştirme
§ Üçlemelerle çalışma
§ Koalisyon tanıma
Psikolojik Danışma Stratejileri
§ Fikir birliği oluşturma
§ Organize olma
§ Plan yapma
§ Anlaşma ve bağlılık sağlama .
Belgeleme ve seans notlarının tutulması ve bunun önemi
Seans esnasında anlatılan her şeyi yazıp not almak mümkün deǧil, bu durum terapistin danışanı dinlemesini engellediǧi gibi danışanda da rahatsızlık, önemsenmediǧi duygusu yaratabilir. Bunun yerine süpervisör danışmana;
§ Tekrarlayan ögelerin farkına varılmasında,
§ Anlatılanlardaki ortak temanın görülmesinde,
§ Sıfatların duygularla ilişkisini anlamasında;
§ Nasıl kısa ve öz not tutacaǧı konusunda yol gösterici olmalıdır.
Terapinin hedeflerine ulaşmada psikoterapi becerilerini uygulanan terapi yaklasımı dahilinde kullanabilme
§ Temel Terapi tekniklerinin uygulanmasına başlanması
§ Seansların yapılandırılması
§ Vaka formulasyonunun aktarılması
§ Terapinin sonlandırılması
§ İntihara eǧilimli danısanlar ile calışma – intihar riskinin belirlenmesinde gerekli bilgi ve becerilerin aktarilması
§ Psikoloji mesleǧinin etik kuralları – etik meselelerin belirlenmesi ve kurallarin uygulanması
Süpervizyon Veren Uzmanın Bazı Nitelikleri:
Çeşitli danışma kuramları, sistemleri ve onlarailişkin yöntemlerle ilgili bilgiyi sergiler,
Bireysel farklılıklara duyarlıdır,
Cesaretlendirici, iyimser ve güdüleyicidir,
Espri gücüne sahiptir,
Bu alandaki uzmanlıǧınetik, hukuki, ve düzenleyici yanları hakkında bilgi sahibidir,
Etik ve profesyonel standartları sergiler, uygular ve uygulatır,
Cinsiyet, ırk, din, dil, etnik köken farklılıkları konusunda duyarlı ve bilgilidir,
Danışmanın kişisel , profesyonel ve psikolojik gereksinimlerine duyarlıdır, onun kendini keşfetme ve problem çözme süreçlerini kolaylaştırıcı bir ilişki kurar,
Oturumlarda danışmanın düşüncelerini ve duygularını ortaya çıkartır ve süpervizyon sürecini geliştirici şekilde takip eder,
Süpervizyonun amaçlarını belirtir ve uygulanacak yöntemleri açıklar,
Veri toplama tekniklerini seçme, uygulama ve yorumlamada danışmana yardımcı olur,
Etkili danışman araçları ve hedefleri oluşturmada danışmana yardımcı olur,
Sözel ya da yazılı rapor düzenlenmesinde ve bu raporda bulunması gereken uygun bilgileri belirlemede danışmana yardımcı olur,
Danışmanın zayıf yanlarının yanı sıra, profesyonel ve kişisel alanlardaki güçlü yanlarını da farketmesini saǧlar.
İntervizyon (Akran Süpervizyonu)
İntervizyon iki meslektaş arasında ya da birbirlerine danışanları konusunda fikir, destek, yönlendirme ve müdahale stratejileri sunmak üzere bir araya gelmiş üç dört meslektaştan oluşan bir grup içinde olabilir. Toplantıları ara sıra veya düzenli olarak yapılabilir. Oturumlar 30 dakikadan bir akşam boyu sürecek şekilde düzenlenebilir. Oturumlar yüz yüze olabilirken, arada mesafe varsa telefonla veya internet aracılığı ile de yapılabilir. Her durumda odak noktası sosyal değil profesyoneldir, ancak ilişkiler zamanla dostluğa dönüşebilir.
Buradaki odak nokta akran süpervizyonu veya iki eş düzeyde profesyonel arasındaki gözetimdir. Ancak denk olmaları aynı derecede deneyimli ya da ehil oldukları anlamına gelmez. Daha deneyimsiz profesyoneller sık sık deneyimli profesyonellerden klinik çalışmalarına kılavuzluk ya da gözetimcilik yapmalarını talep eder ve bunun sonucunda devamlı bir öğrenme ve gelişim deneyimi elde edebilirler.
İntervizyon Süreci
Bu tür gözetim belirli bir derecede değerlendirme de içerdiǧi, aradaki ilişkinin bir mentor ya da öğrenci ilişkisi olduğunda açıkça görülür. Değerlendirmenin akranlar arasında bir faktör olmayacağı düşünebilir, ama görünüm yanıltıcı olabilir. Ne zaman bir kişi başka bir kişiden yardım istese, belirli bir savunmasızlık duygusu potansiyeli söz konusudur. Ne zaman birisi yardım etmek için size yaklaşsa, diğerinin ne yaptığını değerlendirme potansiyeli vardır
İntervizyon bireysel psikolojik danışmanlığa benzer aşamalar içerir. Bunlar
Birinci aşama gözetimci ve gözetim alanların ortak bir rahatlık, açıklık ve klinik odak arayışında oldukları aşamadır. Birçok bakımdan psikolojik danışan ve danışman arasındaki ilişki gibidir. Genel olarak bu aşama karşılıklı amaçların tartışılması ve bir tür anlaşma temelli ilişkiyi kapsar. Bu rahatlığa erişildikten, amaçlar belirlendikten ve işe ortak bağlılık sağlandıktan sonra devam eder.
ikinci aşamada bireysel ya da grup düzeyindeki ihtiyaçlar paylaşılır. Bunlar büyük bir çeşitlilik gösterebilir. Bu psikolojik danışman için ihtiyaç duyulan şey kişisel destek olabilir. Bir diğeri içinse belirli bir danışanla çalışma konusunda görüşler olabilir. Herkes için karşılıklı anlayış ve yardım almanın kişisel maliyetlerinin kabullenmesi olabilir. Ancak bu ihtiyaçların ötesinde olguların tek tek eleştirel analizi yapma ihtiyacı vardır. Bu faaliyet akran oturumlarında tartışma süresinin çoğunluğunu kapsayabilir ve tipik olarak akran gözetimi sürecinin üreteceği amaçlara ya da sonuçlara ilişkin bir değerlendirmeyi içerir.
Üçüncü aşama, müdahale aşamasıdır. Bu, bir önceki değerlendirme aşamasının bir uzantısı gibi görünebilir, ancak gerçekte eyleme ilişkin gelişimsel bir ilerlemeyi temsil eder. Bu noktada akranlar sunulan güçlüklere aktif olarak çözümler ararlar. Süreç varsayımsal alternatif eylem biçimlerinin tartışılması halini alır. Her bir yöntem etkisi ya da potansiyeli bakımından değerlendirilebilir. Psikolojik danışmanın müdahaleyi çekip çıkarma becerisi, tartışmanın bir parçası olabilir. Bu aşamada gözetimcilik ilişkisi bir destek grubunun özeliklerini paylaşmaya başlayabilir.
Dördüncü aşama, gözetimcilik ilişkisi daha da öncelikli hale gelir. Bu gerçekleşmeye başladıkça akranlar ilişkide serbest hareket etmeye başlarlar. En iyi koşullar altında katılımcılar bu gelişimi kabullenir ve sürecin sonlanmasını kabul etmeye hazırlanır.
Görüşme temelini psikolojik danışmandan alır. Buna göre, akran gözetimi almak ve vermek için psikolojik danışma becerilerinden yararlanılır. Her aşama özel psikolojik danışma becerileri gerektirir.
Meslektaşlarla güvenli bir çalışma ortamı oluşturmak bazı özel güçlükler barındırır. Kimse akranlarının gözünde bilgisiz ya da beceriksiz duruma düşmek istemez. Sonuç olarak, kabul ve güven meselesi çok önemli bir aşamadır. Grup üyelerinin hâlihazırda birbirleriyle iş deneyimlerine dayalı güvenli bir ilişkilerinin olması muhtemeldir. Eğer yoksa, süreç güven ve emniyet meselelerine mutlak dikkat göstererek başlamalıdır. Bu da grubun neden oluşturulduğunun üyelerin gözetim deneyiminden ne kazanmayı ( ve neden kaçınmayı) umduklarının ve üyelerin neye bağlılık sergilemeye hazır olduklarının açıkça tartışılmasını gerektir.
Beşinci aşama, tartışma; uzmanı olduğunuz tüm psikolojik danışma becerilerini içerir: açık ve kapalı uçlu sorular, içerik ve duygu yansıtmaları, özetlenmeler, düşüncelerin ortaya çıkarılması, destek ve cesaretlendirme, katılım, etkileşim yaratma, uzlaşma ve karar verme. Amaçlar fikir birliği oluşturma, organizasyon yapma, plan yapma ve anlaşma ya da bağlılık sağlama olabilir.
Kendinizi bir akran gözetimi grubunun bir katılımcısı olarak kafanızda canlandırırsanız, bazen kendi gündeminizi paylaşacak ve diğer zamanlarda da başka bir üyeye gündemini paylaşmasında yardımcı olabilirsiniz. Gruptan duygularınıza ve düşüncelerinize saygı duyulduğunu temin etmesini isteyebilirsiniz; diğer zamanlarda da sizler başkalarını duygularına ve düşüncelerine saygı duyduğunuz konusunda temin edebilirsiniz. Sizden bağlılık göstermeniz istenebilir ve siz de diğerlerinden işe karşı benzer bir bağlılık bekleyebilirsiniz.
Altıncı aşama sonlandırma, psikolojik danışma gruplarının sona yaklaştıklarında yaşadıklarıyla benzer özellikler sergiler. Süpervizyon veren ile alan danışman arasında önemli ve deǧerli bir ilişki kurulur ve süreç sonlansa da etkisi devam eder. Bu sürecin sonlanması bazı danışmanlarda bir kayıp duygusu yaşatabilir.
Otovizyon
Deneyimli bir uzmanla yapılan “Süpervizyon” ve akran süpervizyonu da dediǧimiz “İntervizyon” kadar bilinmeyen üçüncü bir yöntemdir. Danışmanın danışanla gerçekleştirdiǧi seanslara ait tuttuǧu notları, kaydettiǧi ses veya video kayıtlarını daha sonra okuyup izleyerek kendi eksikliklerini ve gözünden kaçanları farkedip bunları giderme amacı taşır.
Burada dikkat edilmesi gereken en önemli husus her türlü ses veya video kaydından önce danışanın mutlaka yazılı izninin alınması ve her türlü kayıtın gizliliǧine azami özen gösterilmesidir.
Profesyonel olarak çalışan danışmanların bunun için kilitli dolaplarının veya kasalarını olması gerekir. ABD’de bu etik yasal zorunululuklardan biridir.
Ülkemiz İçin Öneriler
Ülkemizde de terapötik yardım alanında hizmet veren uzmanlar süpervizyon vermektedir. Eǧitim kurumlarında lisans ve doktora düzeyinde bu hizmet öǧrencilere danışmanları ve öǧretmenleri tarafından sunulmaktadır. Ayrıca çeşitli hastane ve kurumlarda çalışanlara da yine aynı kurumlardaki daha tecrübeli uzmanlar tarafindan verilmektedir. Süpervizyon veren bireyin sorumluluǧuna bırakılmış olup belli bir standardı ve sistematik bir temeli yoktur.
Bize göre, psikolojik yardım alanında lisans, yüksek lisans, doktora proǧramları bulunan eǧitim kurumlarının hem eǧitim programlarına süpervizyon eǧitimini eklemeleri hemde, psikolojik yardım hizmeti sunan kurumlarla ve psikoloji ve psikolojik danışma ile ilgili dernek ve kuruluşların birlikte çalışarak ortak bir bakış açısı geliştirmeleri gerekir.
Kemal ÖZCAN, Psikolog, Evlilik ve Çift Terapisti, Cinsel Terapist
Ya da çalışma hayatında danışmanlar zaman zaman duygusal yoǧunluk yaşayabilirler. Bu yoǧunluk danışmanda, danışanın duygularını içselleştirmesine yani karşı aktarıma ve terapinin negatif etkilemesine neden olur. Danışman farklı ve yeni klinik durumlarla karşılaştıǧında, zorlanmalar olduǧunda veya mesleki becerilerini artırma yada uygulamalarında destek alma amaçlı süpervizyon alabilir
Profesyonel olarak psikolojik yardım ilişkilerinde çalışan (psikiyatr, psikolog, PDR uzmanı, psikoterapist vs.) uzmanların zaman zaman ihtiyaç duydukları gözetim altında eǧitim ve geribildirim teknikleri sırasıyla 3 gruba ayrılır
- Süpervizyon (Gözetim altında öǧrenme),
- İntervizyon (Akran süpervizyonu),
- Otovizyon (Kendi kendini gözlemleme)
Süpervizyon nedir?
Yardım hizmeti sunan uzmanlık alanlarında süpervizyon olgusu farklı şekillerde tanımlanmıştır. Bu tanımların ortak özelliklerine göre süpervizyon;
“Deneyimli olan bir bireyin, kendisinden daha az deneyimli olan bir bireye, onun terapötik durumlarla başa çıkmada yeterliliǧini ve becerilerini geliştirecek bir şekilde, bilgi ve deneyim kazanmasında yardımcı olmasıdır (Kurpius, Gibson, Lewis ve Corbet 1991).”
Bir başka tanıma göre ise, “klinik süpervizyon, iki(ya da daha fazla) kişinin, psikolojik danışman ve gözetimcinin (süpervisör) oturup halen sürmekte olan psikolojik danışma olgularını, bunların seyrini, kullanılan müdahale türlerini, teşhisin doğasını ve değişim konusundaki tahminleri gözden geçirdikleri ve tartıştıkları bir etkinliktir” (Hackney, 2005).
Süpervizyon ilişkisi süpervizyon veren uzman, süpervizyon alan birey ve süpervizyon alan bireyin yardım hizmeti verdiǧi danışanları içeren üçlü bir etkileşimdir ve süpervizyon verenin uzmanlıǧından yararlanmakta ve etik karara verme düzeyinden etkilenmektedir (Upchurch, 1985, Kurpius, Gibson, Lewis ve Corbet 1991)
Süpervizyon ilişkisi terapiye benzer bir etkileşimdir. Bu yüzden, hem süpervizyon alan hemde onun hizmet sunduǧu danışanlar zarar görme potansiyeli taşımaktadırlar. Bu durum süpervizyon veren uzmana geniş sorumluluklar yükler (Upchurch, 1985; Sherry, 1986). Bu nedenle supervizyon ABD’de eǧitim proǧramları içine alınmış, hem bu mesleǧi yapacak olanlara bazı standartlar geliştirilmiş hemde psikolog olarak çalışmak isteyenlerin süpervizyon almaları zorunluluk haline getirilmiştir (Upchurch, 1985, Sherry, 1986,; Dye ve Borders, 1990).
Yani kısaca deneyimli bir psikoterapist denetiminde aldıǧı eğitim ile tecrübe kazanmaktır.
Danışmanlıktan Farklı Olarak Süpervizyon
Klinik süpervizyon ve danışmanlık, odağı ve amacı bakımından birbirlerinden ayrılabilir. Danışman üçüncü taraf sorunlarına çözüm bulabilmek amacıyla danışan üzerinden çalışır ve problem çözmeye daha fazla ağırlık verilir. Süpervizyon ise, daha çok psikolojik danışmanın bir olguyu nasıl kavramsallaştırdığı, psikolojik danışmanın bu kavramsallaştırma ile ne yaptığı ve psikolojik danışmanın belirli bir olgunun gerektirdiği bazı becerilere sahip olup olmadığı üzerinde odaklanmıştır. Diğer bir ifadeyle, gözetim, değerlendirmeyi amaçlayan bir amacı da içerir.
Ancak burada asıl üzerinde çalışılan karşı-aktarımdır (Kontr-transfer). Hastanın aktarımına karşı terapistin geliştirdiǧi bilinçdışı duygusal tepki kısaca karşı aktarım olarak tanımlanır. İlk kez Freud 1910 yılında yazdıǧı bir makalede karşı aktarımdan bahsetmiş, terapistin bir yandan hastasını gözlemlerken bir yandandan da kendi analizini yapmasını ve bunu giderek derinleştirmesi gerektiǧini belirtmiştir. Bazılarına göre hastanın tüm davranış, duygu ve isteklerine yönelik her türlü tepkisi karşı aktarımdır ve uzunca bir süre bu klinik ilişkinin kara lekesi olarak kalmıştır.
1950’lerden sonra karşı aktarım, terapi sürecini olumsuz etkileyen bir faktör olmaktan çok, hastanın bilinçdışını anlamda önemli bir araç olduǧu kabul edilmektedir. Karşıaktarımın terapide bir araç olarak kullanılabilmesi için terapistin bilinçdışı yansıtmalarının ve yanıtlarının farkına varması konusunda geribildirim ve rehberlik alması gerekir. İşte böyle durumlarda “Süpervizyon” dediǧimiz dışardan bir bakış açısına veya uzman desteǧine ihtiyaç duyulabilir
Süpervizyonun Amacı
Psikolojik danışmana deneyim kazandırmak ve bakış açısını genişletmek, kendisini ve danışma sürecini değerlendirmesi konusunda yardımcı olmaktır. Eğitim aşamasındaki psikolojik danışmanlar sorumlu egitmenlerinden ciddi ölçüde gözetim alsalar da, bir danışman eğitimini tamamlayıp lisans aldıktan sonra bu süreç çok daha az yaşanır. Buna rağmen, psikolojik danışman profesyonel bir yalnızlık hissi duyabilir ve bu da gözetimcilik ilişkisini daha gerekli kılar. Bundan dolayı gözetim altında öǧrenme (süpervizyon) hem gerekli hem istenen bir mesleki deneyimdir.
Süpervizyonun Faydaları
§ Bir uzman rehberliǧinde olduǧunu bilmek danışmanın kendini daha güvende hissetmesini saǧlar
§ Danışmanın bilgi ve deneyimlerini gözden geçirmesi ve revize etmesine olanak tanır,
§ Danışmanın terapötik ilişkide bulunduǧu danışanına karşı pozisyonunu netleştirmesini saǧlar;
§ Danışanın sorunu danışmanda bir karşı aktarım geliştirdiǧinde, terapinin dengesini ve gidişini bozacak şekilde duyguların ortaya çıkmasına sebep olduǧunda danışmanın geri çekilerek bir farkındalık geliştirmesini saǧlar,
§ Alınan eǧitimlerin sonucu, profesyonel çalışmanın gerektirdiǧi kuralların hatırlanması ve uyulmasına fırsat verir,
§ Çalışma pratigine bir derinlik katar,
§ Süpervisör’ün anlayışı ve önerileri sayesinde danışman kendi duyguların da farkında olur. Bu yönüyle süpervizyon ilişkisi danışan-danışman ilişkisine benzer.
Süpervizyonda neler deǧerlendirilir?
§ Danışan ile tanışma, ilk görüşme ve değerlendirme
§ Terapötik ilişkinin ve işbirliğinin kurularak bu ilişkinin terapi süresince korunması
§ Çocuk ve yetişkin patolojilerini tanımak, tanı koyma becerilerini geliştirmek
§ Farklı ekollerin terapiye yaklaşımları, uygulama biçimleri
§ Vaka çalışmaları sunmak ve tartışmak
§ Bir klinik psikoloğun sahip olması gereken özellikler
§ Psikolojinin etik kuralları, etik konularının belirlenmesi ve uygulanması
Danışan ile ilk görüşme ve değerlendirme
§ Deǧerlendirme süreci ve uygun tani icin kriterlerin belirlenmesi
§ Deǧerlendirmede kullanılabilecek ölcekler
§ Bir arada görülebilen bozukluklar (Komorbid) ve ayırıcı tanı
§ Danışanların terapiye uygunluǧunun belirlenmesi, diǧer hekimlerle işbirliǧi
Terapötik ilişkinin ve iş birliginin kurularak terapi süresince korunması
§ İstenen sonuca götürecek terapötik iş birliǧinin saǧlanması ve sürdürülmesi
§ Terapi hedeflerinin ve tedavi planının belirlenmesi
§ Terapi planlarına uyarak terapi hedeflerine ulaşılması
§ Terapideki ilerlemenin deǧerlendirilmesi ve ölçümü
Psikolojik Danışma Becerileri
§ Açık ve kapalı uçlu sorular
§ Duygu ve içerik yansıtılmaları
§ Özetlemeler
§ Düşüncelerin ortaya çıkarılması
§ Destek ve cesaretlendirme
§ Katılım
§ Etkileşim yaratma
§ Uzlaşma
§ Karar verme
§ Bilişsel yeniden yapılandırma
§ Yansıtma
§ Döngüsel soru sorma
§ Yüzleştirme
§ Üçlemelerle çalışma
§ Koalisyon tanıma
Psikolojik Danışma Stratejileri
§ Fikir birliği oluşturma
§ Organize olma
§ Plan yapma
§ Anlaşma ve bağlılık sağlama .
Belgeleme ve seans notlarının tutulması ve bunun önemi
Seans esnasında anlatılan her şeyi yazıp not almak mümkün deǧil, bu durum terapistin danışanı dinlemesini engellediǧi gibi danışanda da rahatsızlık, önemsenmediǧi duygusu yaratabilir. Bunun yerine süpervisör danışmana;
§ Tekrarlayan ögelerin farkına varılmasında,
§ Anlatılanlardaki ortak temanın görülmesinde,
§ Sıfatların duygularla ilişkisini anlamasında;
§ Nasıl kısa ve öz not tutacaǧı konusunda yol gösterici olmalıdır.
Terapinin hedeflerine ulaşmada psikoterapi becerilerini uygulanan terapi yaklasımı dahilinde kullanabilme
§ Temel Terapi tekniklerinin uygulanmasına başlanması
§ Seansların yapılandırılması
§ Vaka formulasyonunun aktarılması
§ Terapinin sonlandırılması
§ İntihara eǧilimli danısanlar ile calışma – intihar riskinin belirlenmesinde gerekli bilgi ve becerilerin aktarilması
§ Psikoloji mesleǧinin etik kuralları – etik meselelerin belirlenmesi ve kurallarin uygulanması
Süpervizyon Veren Uzmanın Bazı Nitelikleri:
Çeşitli danışma kuramları, sistemleri ve onlarailişkin yöntemlerle ilgili bilgiyi sergiler,
Bireysel farklılıklara duyarlıdır,
Cesaretlendirici, iyimser ve güdüleyicidir,
Espri gücüne sahiptir,
Bu alandaki uzmanlıǧınetik, hukuki, ve düzenleyici yanları hakkında bilgi sahibidir,
Etik ve profesyonel standartları sergiler, uygular ve uygulatır,
Cinsiyet, ırk, din, dil, etnik köken farklılıkları konusunda duyarlı ve bilgilidir,
Danışmanın kişisel , profesyonel ve psikolojik gereksinimlerine duyarlıdır, onun kendini keşfetme ve problem çözme süreçlerini kolaylaştırıcı bir ilişki kurar,
Oturumlarda danışmanın düşüncelerini ve duygularını ortaya çıkartır ve süpervizyon sürecini geliştirici şekilde takip eder,
Süpervizyonun amaçlarını belirtir ve uygulanacak yöntemleri açıklar,
Veri toplama tekniklerini seçme, uygulama ve yorumlamada danışmana yardımcı olur,
Etkili danışman araçları ve hedefleri oluşturmada danışmana yardımcı olur,
Sözel ya da yazılı rapor düzenlenmesinde ve bu raporda bulunması gereken uygun bilgileri belirlemede danışmana yardımcı olur,
Danışmanın zayıf yanlarının yanı sıra, profesyonel ve kişisel alanlardaki güçlü yanlarını da farketmesini saǧlar.
İntervizyon (Akran Süpervizyonu)
İntervizyon iki meslektaş arasında ya da birbirlerine danışanları konusunda fikir, destek, yönlendirme ve müdahale stratejileri sunmak üzere bir araya gelmiş üç dört meslektaştan oluşan bir grup içinde olabilir. Toplantıları ara sıra veya düzenli olarak yapılabilir. Oturumlar 30 dakikadan bir akşam boyu sürecek şekilde düzenlenebilir. Oturumlar yüz yüze olabilirken, arada mesafe varsa telefonla veya internet aracılığı ile de yapılabilir. Her durumda odak noktası sosyal değil profesyoneldir, ancak ilişkiler zamanla dostluğa dönüşebilir.
Buradaki odak nokta akran süpervizyonu veya iki eş düzeyde profesyonel arasındaki gözetimdir. Ancak denk olmaları aynı derecede deneyimli ya da ehil oldukları anlamına gelmez. Daha deneyimsiz profesyoneller sık sık deneyimli profesyonellerden klinik çalışmalarına kılavuzluk ya da gözetimcilik yapmalarını talep eder ve bunun sonucunda devamlı bir öğrenme ve gelişim deneyimi elde edebilirler.
İntervizyon Süreci
Bu tür gözetim belirli bir derecede değerlendirme de içerdiǧi, aradaki ilişkinin bir mentor ya da öğrenci ilişkisi olduğunda açıkça görülür. Değerlendirmenin akranlar arasında bir faktör olmayacağı düşünebilir, ama görünüm yanıltıcı olabilir. Ne zaman bir kişi başka bir kişiden yardım istese, belirli bir savunmasızlık duygusu potansiyeli söz konusudur. Ne zaman birisi yardım etmek için size yaklaşsa, diğerinin ne yaptığını değerlendirme potansiyeli vardır
İntervizyon bireysel psikolojik danışmanlığa benzer aşamalar içerir. Bunlar
- Uygun ortamının saǧlanması ve ilişkinin kurulması;
- Bireysel ve ya grup düzeyinde ihtiyaçların tespiti,
- Müdahale
- Gözetimcilik
- Tartışma
- Sonlandırma
Birinci aşama gözetimci ve gözetim alanların ortak bir rahatlık, açıklık ve klinik odak arayışında oldukları aşamadır. Birçok bakımdan psikolojik danışan ve danışman arasındaki ilişki gibidir. Genel olarak bu aşama karşılıklı amaçların tartışılması ve bir tür anlaşma temelli ilişkiyi kapsar. Bu rahatlığa erişildikten, amaçlar belirlendikten ve işe ortak bağlılık sağlandıktan sonra devam eder.
ikinci aşamada bireysel ya da grup düzeyindeki ihtiyaçlar paylaşılır. Bunlar büyük bir çeşitlilik gösterebilir. Bu psikolojik danışman için ihtiyaç duyulan şey kişisel destek olabilir. Bir diğeri içinse belirli bir danışanla çalışma konusunda görüşler olabilir. Herkes için karşılıklı anlayış ve yardım almanın kişisel maliyetlerinin kabullenmesi olabilir. Ancak bu ihtiyaçların ötesinde olguların tek tek eleştirel analizi yapma ihtiyacı vardır. Bu faaliyet akran oturumlarında tartışma süresinin çoğunluğunu kapsayabilir ve tipik olarak akran gözetimi sürecinin üreteceği amaçlara ya da sonuçlara ilişkin bir değerlendirmeyi içerir.
Üçüncü aşama, müdahale aşamasıdır. Bu, bir önceki değerlendirme aşamasının bir uzantısı gibi görünebilir, ancak gerçekte eyleme ilişkin gelişimsel bir ilerlemeyi temsil eder. Bu noktada akranlar sunulan güçlüklere aktif olarak çözümler ararlar. Süreç varsayımsal alternatif eylem biçimlerinin tartışılması halini alır. Her bir yöntem etkisi ya da potansiyeli bakımından değerlendirilebilir. Psikolojik danışmanın müdahaleyi çekip çıkarma becerisi, tartışmanın bir parçası olabilir. Bu aşamada gözetimcilik ilişkisi bir destek grubunun özeliklerini paylaşmaya başlayabilir.
Dördüncü aşama, gözetimcilik ilişkisi daha da öncelikli hale gelir. Bu gerçekleşmeye başladıkça akranlar ilişkide serbest hareket etmeye başlarlar. En iyi koşullar altında katılımcılar bu gelişimi kabullenir ve sürecin sonlanmasını kabul etmeye hazırlanır.
Görüşme temelini psikolojik danışmandan alır. Buna göre, akran gözetimi almak ve vermek için psikolojik danışma becerilerinden yararlanılır. Her aşama özel psikolojik danışma becerileri gerektirir.
Meslektaşlarla güvenli bir çalışma ortamı oluşturmak bazı özel güçlükler barındırır. Kimse akranlarının gözünde bilgisiz ya da beceriksiz duruma düşmek istemez. Sonuç olarak, kabul ve güven meselesi çok önemli bir aşamadır. Grup üyelerinin hâlihazırda birbirleriyle iş deneyimlerine dayalı güvenli bir ilişkilerinin olması muhtemeldir. Eğer yoksa, süreç güven ve emniyet meselelerine mutlak dikkat göstererek başlamalıdır. Bu da grubun neden oluşturulduğunun üyelerin gözetim deneyiminden ne kazanmayı ( ve neden kaçınmayı) umduklarının ve üyelerin neye bağlılık sergilemeye hazır olduklarının açıkça tartışılmasını gerektir.
Beşinci aşama, tartışma; uzmanı olduğunuz tüm psikolojik danışma becerilerini içerir: açık ve kapalı uçlu sorular, içerik ve duygu yansıtmaları, özetlenmeler, düşüncelerin ortaya çıkarılması, destek ve cesaretlendirme, katılım, etkileşim yaratma, uzlaşma ve karar verme. Amaçlar fikir birliği oluşturma, organizasyon yapma, plan yapma ve anlaşma ya da bağlılık sağlama olabilir.
Kendinizi bir akran gözetimi grubunun bir katılımcısı olarak kafanızda canlandırırsanız, bazen kendi gündeminizi paylaşacak ve diğer zamanlarda da başka bir üyeye gündemini paylaşmasında yardımcı olabilirsiniz. Gruptan duygularınıza ve düşüncelerinize saygı duyulduğunu temin etmesini isteyebilirsiniz; diğer zamanlarda da sizler başkalarını duygularına ve düşüncelerine saygı duyduğunuz konusunda temin edebilirsiniz. Sizden bağlılık göstermeniz istenebilir ve siz de diğerlerinden işe karşı benzer bir bağlılık bekleyebilirsiniz.
Altıncı aşama sonlandırma, psikolojik danışma gruplarının sona yaklaştıklarında yaşadıklarıyla benzer özellikler sergiler. Süpervizyon veren ile alan danışman arasında önemli ve deǧerli bir ilişki kurulur ve süreç sonlansa da etkisi devam eder. Bu sürecin sonlanması bazı danışmanlarda bir kayıp duygusu yaşatabilir.
Otovizyon
Deneyimli bir uzmanla yapılan “Süpervizyon” ve akran süpervizyonu da dediǧimiz “İntervizyon” kadar bilinmeyen üçüncü bir yöntemdir. Danışmanın danışanla gerçekleştirdiǧi seanslara ait tuttuǧu notları, kaydettiǧi ses veya video kayıtlarını daha sonra okuyup izleyerek kendi eksikliklerini ve gözünden kaçanları farkedip bunları giderme amacı taşır.
Burada dikkat edilmesi gereken en önemli husus her türlü ses veya video kaydından önce danışanın mutlaka yazılı izninin alınması ve her türlü kayıtın gizliliǧine azami özen gösterilmesidir.
Profesyonel olarak çalışan danışmanların bunun için kilitli dolaplarının veya kasalarını olması gerekir. ABD’de bu etik yasal zorunululuklardan biridir.
Ülkemiz İçin Öneriler
Ülkemizde de terapötik yardım alanında hizmet veren uzmanlar süpervizyon vermektedir. Eǧitim kurumlarında lisans ve doktora düzeyinde bu hizmet öǧrencilere danışmanları ve öǧretmenleri tarafından sunulmaktadır. Ayrıca çeşitli hastane ve kurumlarda çalışanlara da yine aynı kurumlardaki daha tecrübeli uzmanlar tarafindan verilmektedir. Süpervizyon veren bireyin sorumluluǧuna bırakılmış olup belli bir standardı ve sistematik bir temeli yoktur.
Bize göre, psikolojik yardım alanında lisans, yüksek lisans, doktora proǧramları bulunan eǧitim kurumlarının hem eǧitim programlarına süpervizyon eǧitimini eklemeleri hemde, psikolojik yardım hizmeti sunan kurumlarla ve psikoloji ve psikolojik danışma ile ilgili dernek ve kuruluşların birlikte çalışarak ortak bir bakış açısı geliştirmeleri gerekir.
Kemal ÖZCAN, Psikolog, Evlilik ve Çift Terapisti, Cinsel Terapist
|
Yazan
|
Bu makaleden alıntı yapmak
için alıntı yapılan yazıya aşağıdaki ibare eklenmelidir: "Psikolojik Danışmanlık Hizmetinde Süpervizyon-İntervizyon-Otovizyon" başlıklı makalenin tüm hakları yazarı Psk.Kemal ÖZCAN'e aittir ve makale, yazarı tarafından TavsiyeEdiyorum.com (http://www.tavsiyeediyorum.com) kütüphanesinde yayınlanmıştır. Bu ibare eklenmek şartıyla, makaleden Fikir ve Sanat Eserleri Kanununa uygun kısa alıntılar yapılabilir, ancak Psk.Kemal ÖZCAN'ın izni olmaksızın makalenin tamamı başka bir mecraya kopyalanamaz veya başka yerde yayınlanamaz. |
7 Beğeni 
Yazan Uzman
|
supervizyon, intervizyon, otovizyon, psikolojik yardim, süpervizyon, süpervizyon nedir, supervizyon nedir, intervizyon nedir, otovizyon nedir, terapide süpervizyon, terapide intervizyon, terapide otovizyon
Sitemizde yer alan döküman ve yazılar uzman üyelerimiz tarafından hazırlanmış ve pek çoğu bilimsel düzeyde yapılmış çalışmalar olduğundan güvenilir mahiyette eserlerdir. Bununla birlikte TavsiyeEdiyorum.com sitesi ve çalışma sahipleri, yazıların içerdiği bilgilerin güvenilirliği veya güncelliği konusunda hukuki bir güvence vermezler. Sitemizde yayınlanan yazılar bilgi amaçlı kaleme alınmış ve profesyonellere yönelik olarak
hazırlanmıştır. Site ziyaretçilerimizin o meslekle ilgili bir uzmanla görüşmeden, yazı içindeki bilgileri kendi başlarına kullanmamaları gerekmektedir. Yazıların telif hakkı tamamen yazarlarına aittir, eserler sahiplerinin muvaffakatı olmadan hiçbir suretle çoğaltılamaz, başka bir
yerde kullanılamaz, kopyala yapıştır yöntemiyle başka mecralara aktarılamaz. Sitemizde yer alan herhangi bir yazı başkasına ait telif haklarını ihlal ediyor, intihal içeriyor veya yazarın mensubu bulunduğu mesleğin meslek için etik kurallarına aykırılıklar taşıyorsa, yazının kaldırılabilmesi için site yönetimimize bilgi verilmelidir.
