Karabasan Nedir?
Karabasan (asıl adı uyku felci), uyku başlangıcında ya da uyanma sürecinde bireyin tüm vücudunun ya da vücudunun bir kısmını bir varlık tarafından ele geçirildiği algısıdır. Bu algıya bazen, bireyin yaşadığı kültüre bağlı olarak çeşitli görsel, işitsel ya da dokunsal halüsinasyonlar eşlik eder. Uyku felci sırasında bir cücenin fısıldıyormuş gibi algılanması görsel ve işitsel, tüm vücudu kıllarla kaplı bir varlığın, bireyin bedeninin üzerine çökmüş ya da boğazını sıkıyormuş gibi algılanması görsel ve dokunsal halisünasyonlara örnek olarak verilebilir…
Amerikan Psikiyatri Birliği Tanı Ölçütlerine göre karabasan (uyku felci) uyanıklık durumu ve uyku arasındaki geçiş sırasında istemli hareketler yapamama şeklinde tanımlanır. Bu durum uykunun başlangıcında ya da uyanma anıyla birlikte ortaya çıkabilir. Bu belirtilere genellikle yoğun kaygı ya da bazı durumlarda ölüm korkusu eşlik eder. Toplumumuzda “karabasan” olarak adlandırılan bu olgu, temelde belli bir nörofizyolojik kökene, halüsinasyonların varlığıysa dolaylı olarak psikolojik bir nedene bağlıdır.
Siz uykuya daldıktan sonra, belli başlı zihinsel faaliyetlerle birlikte beden ve dolayısıyla kaslarınız da uykuya dalmaktadır. Bedeninizin de zihniniz gibi uyku haline girmesinin nedeni, rüya gördüğünüz sırada yaptığınız bedensel hareketleri gerçekte de (uyku sırasında) yapmamanız içindir. Uykunun bazı evrelerindeyse, zihinsel olarak uyanırken, yani uyanıklık bilincine erişirken, beden ve kaslarınız ya da kaslarınızın bir bölümü kullanılabilir duruma geçemez. Bu sırada bedeninizi hareket ettiremediğinizden kaygıya kapılır ve bunu size bir başka varlık yapıyor sanabilirsiniz.
Stres, uyku düzensizlikleri, bazı yatış pozisyonları, hatalı beslenme vb. etkenlerin neden olduğu belirlenen uyku felci sürecinde birey, olan biteni keşfettiğinizde bu sıkıntı veren durumu her yaşadığınızda kaygınızı kontrol edebilirsiniz. Yapmanız gereken, paniğe kapılmadan kendinizi rahatlatacağına inandığınız zihinsel faaliyetleri gerçekleştirmek ve biraz sabırla beklemek olacaktır. Tabii, bu her zaman kolay olmayabilir...
Karabasan, benim de çocukluğumdan beri, yılda iki-üç kez misafirim olmuştur. Daha doğrusu çocukken böyle sanıyordum. Sonralarıysa bunun nedenini öğrendiğimde, "uyku felci" yaşarken kaygılarım bir hayli azaldı. Yaklaşık bir yıl önce, deneyimlediğim yeni bir uyku felcine, ilk kez görsel bir hallisünasyonda eşlik ediyordu: Tavanda ters yürüyen, beyaz elbiseli ve siyah saçlı bir kadın! "Bu da ne şimdi?" diyerek ciddi ciddi panik olmuştum o an. Gözümü hemen sımsıkı kapattım. Açsam bir türlü, açmasam bir türlü. Ama açmadığım her saniye sanki bana daha fazla yaklaşıyormuş gibi hissediyordum. O sırada bedenim de hareket etmediğinden, bir anda sırılsıklam terledim. Ufacık bir ses çıkarmaya korkuyordum, nefes almaya bile. Gözümü açmaya hiç mi hiç cesaretim yoktu. Alacakaranlık odada, kurbanlık koyun gibi uzanmış, elim ayağımsa felç olmuş bir şekilde beklerken mantıklı düşünmeye çalıştım. Neden tavanda, neden beyaz elbiseli, neden siyah saçlı ve neden kadın? Muhtemelen saniyenin binde biri kadar bir sürede, zihnimden düşünceler ve çözümler film şeridi gibi geçerken, hafifçe ve çıt çıkarmadan tebessüm etmeyi başardım. Çünkü, hemen hemen bütün korku filmlerinde izlediğim karakterlere cuk diye oturuyordu gördüğüm şey. The Exorcist (Şeytan) filminin, merdivenden ters inerek bir neslin travmalarının sebebi, tepkisiz, tekinsiz fakat her şeyi yapabilir bir şeytan rolüyle tüylerimi diken diken eden Regan'ı; The Ring (Halka) filminin, televizyondan fırladığında yüzüne hiç bakamadığım Samara'sı; The Grudge (Garez) filminin, bence komik ve aslında çok tırsmasam da çıkardığı itici seslerden huzursuz olduğum Kayako'suydu gördüğüm...
E o zaman, gerçek olmazdı. Filmde görerek zihnime kazınan imgelerden, yine zihnimin oluşturduğu karma bir imge olmalydı bu. Benim zihnimin oluşturduğu bir görüntünün ötesinde varlığı olan bir şey olamazdı. Çünkü, neredeyse izlediğim bütün korku filmlerinde kullanılan temayla aynıydı gördüğüm o şey: beyaz elbiseli, siyah saçlı, tavanda duran bir kadın!
Bu kadar mantık silsilesinden sonra artık kaybolmuş olduğundan emin bir kanıya vararak gözümü açmaya cesaret ettim...
Aman Allah'ım, "burnumun ucundaydı ve simsiyah gözlerini bana dikmişti!"
...desem, tası tarağı toplayıp, bütün bildiklerimi de aklımı da orada bırakırdım sanırım.
Rahat olun, orada değildi; yok olmuştu! Benim "uyku felcim" de bitmişti ve vücudumu hareket ettirebiliyordum. Sonra, gülümseyerek uykuya daldım.
Ama inanın bu yazıyı yazarken bile tüylerim diken diken olmuyor değil. Koşullanmalarım, öğrenmelerim, velhasıl psikoloji böyle bir şey işte :)
Hatırlarsanız yazımın başında, bireyin yaşadığı kültüre bağlı olarak, uyku felcine bazı hallüsinasyonlar da eşlik edebilir demiştim. İşte benimkisi de onlardan biriydi... İzlediğim filmlere, çocukken duyduğum ürkütücü hikayelere göre zihnim benimle oyun oynamıştı. Bunu fark etmek de rahatlamayı kendiliğinden getiriyordu...
İşin analitik tarafını bir kenara bırakırsak eğer, bu durumu sıklıkla yaşıyor ve kendiniz kontrol edemiyorsanız ya da bu durum gündelik yaşantınızda sorunlara neden oluyorsa bir uzmana başvurmayı ihmal etmeyin.
Uzm. Psk. Evren Hoşrik
Tanı Ölçütü Kaynağı: Amerikan Psikiyatri Birliği (1994) Mental Bozuklukların Tanısal ve Sayımsal El Kitabı, Dördüncü Baskı (DSM-IV) (Çev. ed.: E Köroğlu) Hekimler Yayın Birliği, Ankara.
Tanı Ölçütü Kaynağı: Amerikan Psikiyatri Birliği (1994) Mental Bozuklukların Tanısal ve Sayımsal El Kitabı, Dördüncü Baskı (DSM-IV) (Çev. ed.: E Köroğlu) Hekimler Yayın Birliği, Ankara.
|
Yazan
|
Bu makaleden alıntı yapmak
için alıntı yapılan yazıya aşağıdaki ibare eklenmelidir: "Karabasan Nedir?" başlıklı makalenin tüm hakları yazarı Dr.Psk.M. Evren HOŞRİK'e aittir ve makale, yazarı tarafından TavsiyeEdiyorum.com (http://www.tavsiyeediyorum.com) kütüphanesinde yayınlanmıştır. Bu ibare eklenmek şartıyla, makaleden Fikir ve Sanat Eserleri Kanununa uygun kısa alıntılar yapılabilir, ancak Dr.Psk.M. Evren HOŞRİK'in izni olmaksızın makalenin tamamı başka bir mecraya kopyalanamaz veya başka yerde yayınlanamaz. |
1 Beğeni 
Yazan Uzman
|
Sitemizde yer alan döküman ve yazılar uzman üyelerimiz tarafından hazırlanmış ve pek çoğu bilimsel düzeyde yapılmış çalışmalar olduğundan güvenilir mahiyette eserlerdir. Bununla birlikte TavsiyeEdiyorum.com sitesi ve çalışma sahipleri, yazıların içerdiği bilgilerin güvenilirliği veya güncelliği konusunda hukuki bir güvence vermezler. Sitemizde yayınlanan yazılar bilgi amaçlı kaleme alınmış ve profesyonellere yönelik olarak
hazırlanmıştır. Site ziyaretçilerimizin o meslekle ilgili bir uzmanla görüşmeden, yazı içindeki bilgileri kendi başlarına kullanmamaları gerekmektedir. Yazıların telif hakkı tamamen yazarlarına aittir, eserler sahiplerinin muvaffakatı olmadan hiçbir suretle çoğaltılamaz, başka bir
yerde kullanılamaz, kopyala yapıştır yöntemiyle başka mecralara aktarılamaz. Sitemizde yer alan herhangi bir yazı başkasına ait telif haklarını ihlal ediyor, intihal içeriyor veya yazarın mensubu bulunduğu mesleğin meslek için etik kurallarına aykırılıklar taşıyorsa, yazının kaldırılabilmesi için site yönetimimize bilgi verilmelidir.
