Trikotilomani (Saç Yolma) Bozukluğu
TRİKOTİLOMANİ (SAÇ YOLMA BOZUKLUĞU)
Trikotilomani kişinin belirgin biçimde saç kaybı ile sonuçlanacak kadar yineleyen bir biçimde kendi saçını yolması ile tanımlanan bir dürtü kontrol bozukluğudur. Kişi, saç yolma öncesinde giderek artan bir gerginlik duyar ve sonuçta saç yolma eylemi İle doyum bulur ya da rahatlama sağlar
Vücutta kıl çıkan herhangi bir yer ( koltukaltları, kasıklar, anal bölge çevresi) yolunabilir. En sık yolunan bölgeler kafaderisi, kaşlar ve kirpiklerdir.
Güniçinde değişik zamanlarda, kısa sürelerde yolunabileceği gibi; daha az sıklıkla ancak daha uzun süreli saatlerce de yolunabilir.
Çoğu kez, gevşendiği ve oyalanıldığı zamanlarda; kitap okurken, televizyon izlerken gibi. Ya da yaşam koşullarında zorluklar yaşanıldığı zamanlarda da artabilir.
Yolma davranışından önce, giderek artan bir gerginlik duyumu olur. Kimilerinde böyle bir gerginlik duyumu olmaz, Ancak bu itkiye karşı koyma girişimleri olur. Yolma davranışı sırasında zevk alınır, bir doyum sağlanır ya da böylece kişi gerginliği üzerinden atar. Kimilerinin kafa derilerinde kaşınıyor gibi bir duyum olur ve saç yolma davranışı ile bu duyumdan kurtulurlar.
Kıl kökünü incelemek, kılı elinde döndürmek, dişlerinin arasına sokmak, koparılan kılları yemek gibi davranışlar görülebilir. Çok yakınlarının dışında, genelde başkalarının yanında yapılmaz ve toplumsal durumlardan kaçınılabilir. İnsanlar sıklıkla saç kıl yolma davranışlarını yadsırlar ve bunu sonucunda ortaya çıkan saçlarını döküldüğü alanları (alopesilerini) gizlemeye ya da örtmeye çalışırlar.
Kimilerinde başkalarının saçını/kılını yolma dürtüsü vardır ve bunu gizli gizli yapmaya çalıştıkları da olur. Ev hayvanlarının, oyuncak bebeklerinin, giysilerin ya da halıların tüylerini yolabilirler. Tırnak yeme, tırmalama, kemirme ve derisini yolarcasına kaşıma gibi davranışlarda buna eşlik edebilir.
TRİKOTİLOMANİ (SAÇ YOLMA BOZUKLUĞU) TANISI
(DSM-V )
A- Saç yitimi ile sonuçlanacak biçimde kişinin yineleyici olarak saçını yolması
B- Yenileyici olarak saç yolmayı azaltma ya da durdurma girişimleri.
C- Saç yolma, klinik açıdan belirgin bir sıkıntıya ya da toplumsal, işle ilgili alanlarda ya da önemli diğer işlevsellik alanlarında işlevsellikte düşmeye neden olur.
D- Saç. yolma ya da saç yitimi başka bir sağlık durumuna (örn. Dermatolojiyle ilgili bir durum) bağlanamaz.
E- Saç yolma, başka bir ruhsal bozukluğun belirtileriyle daha iyi açıklanamaz (örn. beden algısı bozukluğunda dış görünümle ilgili algılanan kusur ya da özürü düzeltme girişimleri).
NE SIKLIKTA GÖRÜLÜR?
Hastalık ilk olarak 12. yüzyılda tanımlanmıştır. Önceleri çok nadir bir hastalık olarak bildirilen trikotilomaninin, artık nispeten sık görülen bir hastalık olduğu kabul edilmektedir. Genel toplumda trikotilomani sıklığı kesin olarak bilinmemektedir. Bazı çalışmalarda toplumun yaklaşık %4 kadarını etkilediği bildirilmiştir. ABD'de 2579 üniversite öğrencisi üzerinde yapılan bir çalışmada yaşam boyu trikotilomani yaygınlığının %1,5 ile 3,4 arasında değiştiği bildirilmiştir.
Genel olarak tüm yaş grupları bir arada değerlendirildiğinde, kadınlarda erkeklere oranla daha sık görülür. Oranın 9/1'a kadar çıkabileceğini belirten yayınlar vardır. Çocuklarda kadın erkek oranının birbirine eşit olduğu bildirilmektedir .
NEDENLERİ
Trikotilomaninin etiyolojisi kesin olarak bilinmemektedir, çeşitli kuramlar ortaya atılmıştır.
Psikanalitik kuram, patolojik saç yolmayı sıklıkla bozuk aile düzenine bağlı bozuk psikoseksüel gelişimin bir sonucu olarak açıklar.
Davranışsal kuram ise saç yolmayı tırnak yeme, parmak emmeye benzer şekilde öğrenilmiş bir davranış olarak tanımlar. Saç çekme strese bir yanıt olarak geliştirilen bir başa çıkma yöntemi olarak görülmektedir ve olumsuz bir pekiştireç olarak gerginliği azaltmak için kullanıldığı öne sürülmüştür.
Biyolojik yaklaşımlara göre, trikotilomanide serotonerjik sistem de işlev bozukluğu olduğu ileri sürülmektedir. Orbitofrontobazal ganglia beyin döngüsündeki bir bozukluğun rol oynadığı da ileri sürülmüştür.
Aile çalışmaları trikotilomanide genetik bir yatkınlığın olabileceğini, fakat çevresel etkenlerin de hastalığın gelişiminde önemli bir payı olduğunu göstermiştir.
BELİRTİLERİ NELERDİR?
Trikotilomanide. hastaların bir kısmı saçlarını çektiklerini inkar edebilirler.
Bir kısmı saçlarını yalnız başlarına kaldıklarında çekerken, diğerleri yakınlarının önünde de bu eylemi gerçekleştirebilirler.
Saç çekme davranışı televizyon seyrederken, okuma, çalışma, yatakta uzan-ma ya da telefonda konuşma gibi eylemler sırasında ortaya çıkar ve stresli dönemlerde sıklıkları artabilir.
Hastalar saçlarını kopardıklarını, eylemin başlangıcından çok sonrasına kadar fark edemeyebilirler.
Bazı hastalar saçlarını koparırken "vecd hali" benzeri bir durumda olduklarını bildirirler.
Bu ataklar birkaç dakikadan birkaç saatte kadar sürebilir.
Her atakta bir kaç ya da çok sayıda saçı koparabilirler.
Kaşınma ya da acı duymalarına rağmen, saç yolmanın acı verdiğinden çok söz etmezler.
Saç yeme (trikofaji) ya da saçın ağızda oynanması, saç yolmayı izleyebilir. Bu davranışlar törensel bir şekilde yapılabilir.
Trikofajinin olması trikobezoar, beslenme yetersizliği ya da barsak tıkanması, kanama, perforasyon, pankreatit gibi komplikasyonlara neden olabilir
Bu hastalıkta bedenin tüm bölümleri etkilenebilir. En yaygın etkilenen bölge kafa derisidir.
Etkilenen diğer beden bölümleri arasında kirpikler, kaşlar ve sakal; daha az sıklıkla gövde ve kol/bacak kılları ile genital pubik bölge vardır.
Etkilenmiş olan bölgede kısa ve kırılmış saçlar ile uzun ve normal saçlar bir hat üzerinde ya da sirküler bir bölgede birlikte bulunur. Saçlı deride ya da deride bir anormallik yoktur.
Pek çok hasta akıllıca saç stilleri ile saç kaybının olduğu alanları saklamakta ustalık gösterirken, alanlar saklanamayacak kadar büyük olunca son çare olarak saç parçaları ya da peruk kullanabilirler.
Saç kaybı hastanın kendi tarafından oluşturulmasına rağmen, bu kişiler sıklıkla görünümlerine karşı duyarlıdırlar ve biçimsizliklerini saklamak için uzun zaman harcarlar.
Bu hastalar genellikle utanç verici sırlarının keşfedileceğinden ve toplum İçinde alay edileceğinden korku duyarlar.
Hastalık uzarsa, hastanın benlik saygısı azalır. Bazı bireyler kaçıngan davranışlar geliştirir ve herkesin duymasından çekinirler. Bu nedenle sosyal geri çekilme ortaya çıkabilir.
HASTALIĞIN GİDİŞİ
Hastalığın sonlanımı ve gidişi çoğunlukla hastalığın başlangıç yaşı ile ilişkilidir.
Trikotilomani sıklıkla çocukluk ve erken ergenlikte başlar. Küçük çocuklardaki saç koparma sıklıkla hafiftir ve kendiliğinden geçebilir.
Daha sonraki yaşlarda başlayan hastalar daha şiddetli ve kronik gidişli belirtiler gösterme eğilimindedirler.
Hastalığın başlangıcından itibaren 6 aylık sürede tedaviye başlanması olumlu sonlanım göstergesidir.
Bu süreden sonra yapılan tedavilere karşın, hastalık alevlenmelerle giden bir süreç gösterebilir.
Özellikle kişilik bozuklukları ve diğer anksiyete bozuklukları ek tanısı alan hastalarda sonlanımın daha kötü olduğu ileri sürülmektedir.
TEDAVİ YAKLAŞIMLARI
Trikotilomanide en iyi tedavi yönteminin ne olduğu ile ilgili görüş birliği henüz sağlanamamıştır. Tedavi genellikle psikiyatrisi ve dermatologların işbirliği ile sürdürülmelidir.
Psikoterapötik yaklaşımlar; içgörü yönelimli psikoterapi uygulanır. Davranışçı tedavi ya da kısa dönemli tedavilerde hipnoz yapılabilir.
Uzm.Dr. Sevilay ZORLU
Psikiyatrist & Psikoterapist
Trikotilomani kişinin belirgin biçimde saç kaybı ile sonuçlanacak kadar yineleyen bir biçimde kendi saçını yolması ile tanımlanan bir dürtü kontrol bozukluğudur. Kişi, saç yolma öncesinde giderek artan bir gerginlik duyar ve sonuçta saç yolma eylemi İle doyum bulur ya da rahatlama sağlar
Vücutta kıl çıkan herhangi bir yer ( koltukaltları, kasıklar, anal bölge çevresi) yolunabilir. En sık yolunan bölgeler kafaderisi, kaşlar ve kirpiklerdir.
Güniçinde değişik zamanlarda, kısa sürelerde yolunabileceği gibi; daha az sıklıkla ancak daha uzun süreli saatlerce de yolunabilir.
Çoğu kez, gevşendiği ve oyalanıldığı zamanlarda; kitap okurken, televizyon izlerken gibi. Ya da yaşam koşullarında zorluklar yaşanıldığı zamanlarda da artabilir.
Yolma davranışından önce, giderek artan bir gerginlik duyumu olur. Kimilerinde böyle bir gerginlik duyumu olmaz, Ancak bu itkiye karşı koyma girişimleri olur. Yolma davranışı sırasında zevk alınır, bir doyum sağlanır ya da böylece kişi gerginliği üzerinden atar. Kimilerinin kafa derilerinde kaşınıyor gibi bir duyum olur ve saç yolma davranışı ile bu duyumdan kurtulurlar.
Kıl kökünü incelemek, kılı elinde döndürmek, dişlerinin arasına sokmak, koparılan kılları yemek gibi davranışlar görülebilir. Çok yakınlarının dışında, genelde başkalarının yanında yapılmaz ve toplumsal durumlardan kaçınılabilir. İnsanlar sıklıkla saç kıl yolma davranışlarını yadsırlar ve bunu sonucunda ortaya çıkan saçlarını döküldüğü alanları (alopesilerini) gizlemeye ya da örtmeye çalışırlar.
Kimilerinde başkalarının saçını/kılını yolma dürtüsü vardır ve bunu gizli gizli yapmaya çalıştıkları da olur. Ev hayvanlarının, oyuncak bebeklerinin, giysilerin ya da halıların tüylerini yolabilirler. Tırnak yeme, tırmalama, kemirme ve derisini yolarcasına kaşıma gibi davranışlarda buna eşlik edebilir.
TRİKOTİLOMANİ (SAÇ YOLMA BOZUKLUĞU) TANISI
(DSM-V )
A- Saç yitimi ile sonuçlanacak biçimde kişinin yineleyici olarak saçını yolması
B- Yenileyici olarak saç yolmayı azaltma ya da durdurma girişimleri.
C- Saç yolma, klinik açıdan belirgin bir sıkıntıya ya da toplumsal, işle ilgili alanlarda ya da önemli diğer işlevsellik alanlarında işlevsellikte düşmeye neden olur.
D- Saç. yolma ya da saç yitimi başka bir sağlık durumuna (örn. Dermatolojiyle ilgili bir durum) bağlanamaz.
E- Saç yolma, başka bir ruhsal bozukluğun belirtileriyle daha iyi açıklanamaz (örn. beden algısı bozukluğunda dış görünümle ilgili algılanan kusur ya da özürü düzeltme girişimleri).
NE SIKLIKTA GÖRÜLÜR?
Hastalık ilk olarak 12. yüzyılda tanımlanmıştır. Önceleri çok nadir bir hastalık olarak bildirilen trikotilomaninin, artık nispeten sık görülen bir hastalık olduğu kabul edilmektedir. Genel toplumda trikotilomani sıklığı kesin olarak bilinmemektedir. Bazı çalışmalarda toplumun yaklaşık %4 kadarını etkilediği bildirilmiştir. ABD'de 2579 üniversite öğrencisi üzerinde yapılan bir çalışmada yaşam boyu trikotilomani yaygınlığının %1,5 ile 3,4 arasında değiştiği bildirilmiştir.
Genel olarak tüm yaş grupları bir arada değerlendirildiğinde, kadınlarda erkeklere oranla daha sık görülür. Oranın 9/1'a kadar çıkabileceğini belirten yayınlar vardır. Çocuklarda kadın erkek oranının birbirine eşit olduğu bildirilmektedir .
NEDENLERİ
Trikotilomaninin etiyolojisi kesin olarak bilinmemektedir, çeşitli kuramlar ortaya atılmıştır.
Psikanalitik kuram, patolojik saç yolmayı sıklıkla bozuk aile düzenine bağlı bozuk psikoseksüel gelişimin bir sonucu olarak açıklar.
Davranışsal kuram ise saç yolmayı tırnak yeme, parmak emmeye benzer şekilde öğrenilmiş bir davranış olarak tanımlar. Saç çekme strese bir yanıt olarak geliştirilen bir başa çıkma yöntemi olarak görülmektedir ve olumsuz bir pekiştireç olarak gerginliği azaltmak için kullanıldığı öne sürülmüştür.
Biyolojik yaklaşımlara göre, trikotilomanide serotonerjik sistem de işlev bozukluğu olduğu ileri sürülmektedir. Orbitofrontobazal ganglia beyin döngüsündeki bir bozukluğun rol oynadığı da ileri sürülmüştür.
Aile çalışmaları trikotilomanide genetik bir yatkınlığın olabileceğini, fakat çevresel etkenlerin de hastalığın gelişiminde önemli bir payı olduğunu göstermiştir.
BELİRTİLERİ NELERDİR?
Trikotilomanide. hastaların bir kısmı saçlarını çektiklerini inkar edebilirler.
Bir kısmı saçlarını yalnız başlarına kaldıklarında çekerken, diğerleri yakınlarının önünde de bu eylemi gerçekleştirebilirler.
Saç çekme davranışı televizyon seyrederken, okuma, çalışma, yatakta uzan-ma ya da telefonda konuşma gibi eylemler sırasında ortaya çıkar ve stresli dönemlerde sıklıkları artabilir.
Hastalar saçlarını kopardıklarını, eylemin başlangıcından çok sonrasına kadar fark edemeyebilirler.
Bazı hastalar saçlarını koparırken "vecd hali" benzeri bir durumda olduklarını bildirirler.
Bu ataklar birkaç dakikadan birkaç saatte kadar sürebilir.
Her atakta bir kaç ya da çok sayıda saçı koparabilirler.
Kaşınma ya da acı duymalarına rağmen, saç yolmanın acı verdiğinden çok söz etmezler.
Saç yeme (trikofaji) ya da saçın ağızda oynanması, saç yolmayı izleyebilir. Bu davranışlar törensel bir şekilde yapılabilir.
Trikofajinin olması trikobezoar, beslenme yetersizliği ya da barsak tıkanması, kanama, perforasyon, pankreatit gibi komplikasyonlara neden olabilir
Bu hastalıkta bedenin tüm bölümleri etkilenebilir. En yaygın etkilenen bölge kafa derisidir.
Etkilenen diğer beden bölümleri arasında kirpikler, kaşlar ve sakal; daha az sıklıkla gövde ve kol/bacak kılları ile genital pubik bölge vardır.
Etkilenmiş olan bölgede kısa ve kırılmış saçlar ile uzun ve normal saçlar bir hat üzerinde ya da sirküler bir bölgede birlikte bulunur. Saçlı deride ya da deride bir anormallik yoktur.
Pek çok hasta akıllıca saç stilleri ile saç kaybının olduğu alanları saklamakta ustalık gösterirken, alanlar saklanamayacak kadar büyük olunca son çare olarak saç parçaları ya da peruk kullanabilirler.
Saç kaybı hastanın kendi tarafından oluşturulmasına rağmen, bu kişiler sıklıkla görünümlerine karşı duyarlıdırlar ve biçimsizliklerini saklamak için uzun zaman harcarlar.
Bu hastalar genellikle utanç verici sırlarının keşfedileceğinden ve toplum İçinde alay edileceğinden korku duyarlar.
Hastalık uzarsa, hastanın benlik saygısı azalır. Bazı bireyler kaçıngan davranışlar geliştirir ve herkesin duymasından çekinirler. Bu nedenle sosyal geri çekilme ortaya çıkabilir.
HASTALIĞIN GİDİŞİ
Hastalığın sonlanımı ve gidişi çoğunlukla hastalığın başlangıç yaşı ile ilişkilidir.
Trikotilomani sıklıkla çocukluk ve erken ergenlikte başlar. Küçük çocuklardaki saç koparma sıklıkla hafiftir ve kendiliğinden geçebilir.
Daha sonraki yaşlarda başlayan hastalar daha şiddetli ve kronik gidişli belirtiler gösterme eğilimindedirler.
Hastalığın başlangıcından itibaren 6 aylık sürede tedaviye başlanması olumlu sonlanım göstergesidir.
Bu süreden sonra yapılan tedavilere karşın, hastalık alevlenmelerle giden bir süreç gösterebilir.
Özellikle kişilik bozuklukları ve diğer anksiyete bozuklukları ek tanısı alan hastalarda sonlanımın daha kötü olduğu ileri sürülmektedir.
TEDAVİ YAKLAŞIMLARI
Trikotilomanide en iyi tedavi yönteminin ne olduğu ile ilgili görüş birliği henüz sağlanamamıştır. Tedavi genellikle psikiyatrisi ve dermatologların işbirliği ile sürdürülmelidir.
Psikoterapötik yaklaşımlar; içgörü yönelimli psikoterapi uygulanır. Davranışçı tedavi ya da kısa dönemli tedavilerde hipnoz yapılabilir.
Uzm.Dr. Sevilay ZORLU
Psikiyatrist & Psikoterapist
|
Yazan
|
Bu makaleden alıntı yapmak
için alıntı yapılan yazıya aşağıdaki ibare eklenmelidir: "Trikotilomani (Saç Yolma) Bozukluğu" başlıklı makalenin tüm hakları yazarı Dr.Sevilay ZORLU'e aittir ve makale, yazarı tarafından TavsiyeEdiyorum.com (http://www.tavsiyeediyorum.com) kütüphanesinde yayınlanmıştır. Bu ibare eklenmek şartıyla, makaleden Fikir ve Sanat Eserleri Kanununa uygun kısa alıntılar yapılabilir, ancak Dr.Sevilay ZORLU'nun izni olmaksızın makalenin tamamı başka bir mecraya kopyalanamaz veya başka yerde yayınlanamaz. |
6 Beğeni 
Yazan Uzman
|
| Makale Kütüphanemizden | ||||
|
saç yolma, kirpik yolma, tüy yolma, trikotilomani, trikotilomani bozukluğu, trikotilomani nedir, trikotilomani tedavisi, trikotilomani terapisi
Sitemizde yer alan döküman ve yazılar uzman üyelerimiz tarafından hazırlanmış ve pek çoğu bilimsel düzeyde yapılmış çalışmalar olduğundan güvenilir mahiyette eserlerdir. Bununla birlikte TavsiyeEdiyorum.com sitesi ve çalışma sahipleri, yazıların içerdiği bilgilerin güvenilirliği veya güncelliği konusunda hukuki bir güvence vermezler. Sitemizde yayınlanan yazılar bilgi amaçlı kaleme alınmış ve profesyonellere yönelik olarak
hazırlanmıştır. Site ziyaretçilerimizin o meslekle ilgili bir uzmanla görüşmeden, yazı içindeki bilgileri kendi başlarına kullanmamaları gerekmektedir. Yazıların telif hakkı tamamen yazarlarına aittir, eserler sahiplerinin muvaffakatı olmadan hiçbir suretle çoğaltılamaz, başka bir
yerde kullanılamaz, kopyala yapıştır yöntemiyle başka mecralara aktarılamaz. Sitemizde yer alan herhangi bir yazı başkasına ait telif haklarını ihlal ediyor, intihal içeriyor veya yazarın mensubu bulunduğu mesleğin meslek için etik kurallarına aykırılıklar taşıyorsa, yazının kaldırılabilmesi için site yönetimimize bilgi verilmelidir.
