Yaşlılıkta Yalnız Yaşama
Sağlıklı yaşam ile ilgili bilgiler, tanı yöntemleri, koruyucu yaklaşımlar ve tedavilerdeki gelişmeler sayesinde beklenen yaşam süresi doksanlı yaşlara kadar uzamış; bu da eşleriyle veya tek başına yaşayan yaşlı bireylerin sayısında çevremizde de gözleyebileceğimiz bir artışa yol açmıştır.
Yetmiş-seksenli yaşlarındaki ebeveyninin evde işlerini düzgün yürütüp yürütemediği, sağlıklı ve güvende olup olmadığı yetişkin evlatlarının da zihnini meşgul eder. Yaşlı bireylerin yalnız yaşayabilmesi değerlendirilirken şu noktalar göz önüne alınır:
FİZİKSEL YETİLER:
Duysal işlevler:
Yaş ilerledikçe görme, işitme, tat alma gibi duysal işlevlerde bozulmalar gelişir. Gazetede ve televizyonda küçük puntolu yazıları seçememe; televizyonun sesini aşırı açma, karşısındakinin kısık sesle konuştuğunu düşünerek daha yüksek sesle konuşması için uyarma, telefon veya kapının çaldığını duymama; tadını alamadığı için çaya/kahveye aşırı şeker koyma, yemeğe aşırı tuz ekme gibi durumlar ortaya çıkar. Yaşlılarda duysal işlevlerdeki bozulmaya özgü bazı önlemler alınabilir. Örneğin, işitme güçlüğü yaşayan bir yaşlıda işitme cihazı gerekliliği ve bunu kullanabilirliği açısından değerlendirme, kapı zili çaldığında oturduğu odadaki bir ışığın yanıp sönmesi gibi bir düzenek kurma düşünülebilir.
Hareket kabiliyeti:
Yaşlının ev içinde ve dışında yardımsız hareket etme yetisinin korunup korunmadığı da önemlidir. Aniden ayağa kalkma, başını hızla sağa/sola çevirme, öne eğilme, tek taraflı veya ağır poşet taşıma gibi durumlar yaşlılarda dengenin bozulmasına yol açabilir. Denge kaybına neden olabilecek bir ilaç kullanan veya beyin-damar hastalıkları olan yaşlı kayıp düşerek kolunu veya kalçasını kırma riski taşır. Kaymayı önleyen halı veya döşeme kaplama, koridora tutamaklar taktırma, gereksiz eşyaları ortadan kaldırma ve rahat hareket etmeyi sağlayan yürüteçler ile bu durum için önlem alınabilir.
ZİHİNSEL YETİLER:
Bilişsel işlevler:
Evde yalnız kalan yaşlı bireylerde yaşlanmaya bağlı unutkanlık veya Alzheimer hastalığı gibi bir demans (bunama) durumunun olup olmadığı değerlendirilmelidir. Kişinin yapacağı işlerini aklında tutması, bunları yapıp yapmadığını hatırlaması, işlerini sıraya koyması ve parasal konularda uygun kararlar almasının ne düzeyde korunduğu değerlendirilmelidir. Kişinin ilaçlarını alıp almadığını hatırlayamaması hiç almamasına veya günde iki-üç kez almasına neden olabilir; yemeği ocakta veya anahtarı kapının üstünde unutması güvenliğini riske sokabilir. Aynı anda birkaç yemek veya karmaşık yemekler yapmayı planlamada artık zorlanması nedeniyle basit, hazır ve dışarıdan yiyecek tüketimi artabilir. Fazla bahşiş verme, gereksiz alışverişler yapmanın olup olmadığı gözlenmelidir.
Günlük işlerini yerine getirebilme:
Kişinin alışveriş, para hesabı, faturaları ödeme; yemeğini pişirme, öğün atlamadan uygun şekilde beslenme; zamanında banyo yapma-tıraş olma, uygun kıyafetler giyme; ilacını doğru ve düzenli şekilde alma gibi işleri tek başına ne kadar yapabildiği değerlendirilir.
YALNIZLIĞA UYUM SAĞLAMA:
Yalnız yaşama genel olarak motivasyonu düşürebilen bir durumdur; buna yaşlanma faktörü de eklenince yaşlı kişi artık hayatın akışının dışında kaldığını düşünme eğiliminde olur. Bu duruma olası işitme ve görme kaybı eklendiğinde iletişim kurma ve sosyal ilişkileri sürdürme becerisi iyice azalır. Gün boyu kimseyle konuşmama, evden dışarı çıkmama, gazete ve TV ile günlük olayları takip etmeme bilişsel işlevlerin daha hızlı gerilemesine neden olabilir.
Eşini kaybettikten sonra yalnız yaşaması gereken bir yaşlının durumunda ise “ya düşersem-hastalanırsam kim yardım edecek?” gibi kaygı/korkular, yas reaksiyonu veya depresyon gibi psikolojik tabloların eklenip eklenmediği, kaybedilen kişinin yalnız kalan yaşlının hayatındaki rolü gibi noktalar gözden geçirilmelidir. Örneğin, evi çekip çeviren eşini kaybeden bir yaşlı, bu işleri belli bir yaştan sonra yüklenmekte güçlük çekebilir.
BAKIM GEREKTİRME:
Genel olarak felç, Parkinson hastalığı veya böbrek yetmezliği gibi kronik hastalıkları olan yaşılar aile bireyleri veya profesyonel bakıcılar tarafından bakım ve gözetim gerektirir. Yaşlılar ev düzenlerinin değişmesine uyum sağlamada güçlük çekebildiğinden, kendi evinin dışında yaşamasının olumlu yönlerinin yanı sıra olası olumsuz yönleri de düşünülmelidir. Öncelik yaşlının kendi evinde kalmasında olmalıdır. Yaşlıların gündüzcü veya yatılı bir bakıcıya ihtiyacı olduğunu kendilerinin kabul etmesi bazen zor olabilmektedir. Bakıcıların yararı yaşlının ilaçlarını düzenli almasını, yemeğini düzenli yemesini, dışarıya çıkarılmasını, sohbet ederek zihinsel işlevlerinin aktif tutulması, dış uyaranlara açık kalmasını sağlamasıdır. Bakımevinin uygunluğu konusu da yine aile bireyleriyle ortak karar verilmesi gereken bir konudur. İnanılanın aksine, bakımevine başvurmak evlatlarının yanında veya evde bakıcı ile kalmaktan daha iyi bir seçenek olabilmektedir.
Yaşlı bir bireyin yalnız yaşaması söz konusu olduğunda, ailenin diğer üyeleri ile birlikte karar verilmesi ve yaşlının bedensel ve ruhsal sağlığının buna elverişli olup olmadığı hakkında gerektiğinde bir uzmandan görüş alınması uygun olur.
Yetmiş-seksenli yaşlarındaki ebeveyninin evde işlerini düzgün yürütüp yürütemediği, sağlıklı ve güvende olup olmadığı yetişkin evlatlarının da zihnini meşgul eder. Yaşlı bireylerin yalnız yaşayabilmesi değerlendirilirken şu noktalar göz önüne alınır:
FİZİKSEL YETİLER:
Duysal işlevler:
Yaş ilerledikçe görme, işitme, tat alma gibi duysal işlevlerde bozulmalar gelişir. Gazetede ve televizyonda küçük puntolu yazıları seçememe; televizyonun sesini aşırı açma, karşısındakinin kısık sesle konuştuğunu düşünerek daha yüksek sesle konuşması için uyarma, telefon veya kapının çaldığını duymama; tadını alamadığı için çaya/kahveye aşırı şeker koyma, yemeğe aşırı tuz ekme gibi durumlar ortaya çıkar. Yaşlılarda duysal işlevlerdeki bozulmaya özgü bazı önlemler alınabilir. Örneğin, işitme güçlüğü yaşayan bir yaşlıda işitme cihazı gerekliliği ve bunu kullanabilirliği açısından değerlendirme, kapı zili çaldığında oturduğu odadaki bir ışığın yanıp sönmesi gibi bir düzenek kurma düşünülebilir.
Hareket kabiliyeti:
Yaşlının ev içinde ve dışında yardımsız hareket etme yetisinin korunup korunmadığı da önemlidir. Aniden ayağa kalkma, başını hızla sağa/sola çevirme, öne eğilme, tek taraflı veya ağır poşet taşıma gibi durumlar yaşlılarda dengenin bozulmasına yol açabilir. Denge kaybına neden olabilecek bir ilaç kullanan veya beyin-damar hastalıkları olan yaşlı kayıp düşerek kolunu veya kalçasını kırma riski taşır. Kaymayı önleyen halı veya döşeme kaplama, koridora tutamaklar taktırma, gereksiz eşyaları ortadan kaldırma ve rahat hareket etmeyi sağlayan yürüteçler ile bu durum için önlem alınabilir.
ZİHİNSEL YETİLER:
Bilişsel işlevler:
Evde yalnız kalan yaşlı bireylerde yaşlanmaya bağlı unutkanlık veya Alzheimer hastalığı gibi bir demans (bunama) durumunun olup olmadığı değerlendirilmelidir. Kişinin yapacağı işlerini aklında tutması, bunları yapıp yapmadığını hatırlaması, işlerini sıraya koyması ve parasal konularda uygun kararlar almasının ne düzeyde korunduğu değerlendirilmelidir. Kişinin ilaçlarını alıp almadığını hatırlayamaması hiç almamasına veya günde iki-üç kez almasına neden olabilir; yemeği ocakta veya anahtarı kapının üstünde unutması güvenliğini riske sokabilir. Aynı anda birkaç yemek veya karmaşık yemekler yapmayı planlamada artık zorlanması nedeniyle basit, hazır ve dışarıdan yiyecek tüketimi artabilir. Fazla bahşiş verme, gereksiz alışverişler yapmanın olup olmadığı gözlenmelidir.
Günlük işlerini yerine getirebilme:
Kişinin alışveriş, para hesabı, faturaları ödeme; yemeğini pişirme, öğün atlamadan uygun şekilde beslenme; zamanında banyo yapma-tıraş olma, uygun kıyafetler giyme; ilacını doğru ve düzenli şekilde alma gibi işleri tek başına ne kadar yapabildiği değerlendirilir.
YALNIZLIĞA UYUM SAĞLAMA:
Yalnız yaşama genel olarak motivasyonu düşürebilen bir durumdur; buna yaşlanma faktörü de eklenince yaşlı kişi artık hayatın akışının dışında kaldığını düşünme eğiliminde olur. Bu duruma olası işitme ve görme kaybı eklendiğinde iletişim kurma ve sosyal ilişkileri sürdürme becerisi iyice azalır. Gün boyu kimseyle konuşmama, evden dışarı çıkmama, gazete ve TV ile günlük olayları takip etmeme bilişsel işlevlerin daha hızlı gerilemesine neden olabilir.
Eşini kaybettikten sonra yalnız yaşaması gereken bir yaşlının durumunda ise “ya düşersem-hastalanırsam kim yardım edecek?” gibi kaygı/korkular, yas reaksiyonu veya depresyon gibi psikolojik tabloların eklenip eklenmediği, kaybedilen kişinin yalnız kalan yaşlının hayatındaki rolü gibi noktalar gözden geçirilmelidir. Örneğin, evi çekip çeviren eşini kaybeden bir yaşlı, bu işleri belli bir yaştan sonra yüklenmekte güçlük çekebilir.
BAKIM GEREKTİRME:
Genel olarak felç, Parkinson hastalığı veya böbrek yetmezliği gibi kronik hastalıkları olan yaşılar aile bireyleri veya profesyonel bakıcılar tarafından bakım ve gözetim gerektirir. Yaşlılar ev düzenlerinin değişmesine uyum sağlamada güçlük çekebildiğinden, kendi evinin dışında yaşamasının olumlu yönlerinin yanı sıra olası olumsuz yönleri de düşünülmelidir. Öncelik yaşlının kendi evinde kalmasında olmalıdır. Yaşlıların gündüzcü veya yatılı bir bakıcıya ihtiyacı olduğunu kendilerinin kabul etmesi bazen zor olabilmektedir. Bakıcıların yararı yaşlının ilaçlarını düzenli almasını, yemeğini düzenli yemesini, dışarıya çıkarılmasını, sohbet ederek zihinsel işlevlerinin aktif tutulması, dış uyaranlara açık kalmasını sağlamasıdır. Bakımevinin uygunluğu konusu da yine aile bireyleriyle ortak karar verilmesi gereken bir konudur. İnanılanın aksine, bakımevine başvurmak evlatlarının yanında veya evde bakıcı ile kalmaktan daha iyi bir seçenek olabilmektedir.
Yaşlı bir bireyin yalnız yaşaması söz konusu olduğunda, ailenin diğer üyeleri ile birlikte karar verilmesi ve yaşlının bedensel ve ruhsal sağlığının buna elverişli olup olmadığı hakkında gerektiğinde bir uzmandan görüş alınması uygun olur.
|
Yazan
|
Bu makaleden alıntı yapmak
için alıntı yapılan yazıya aşağıdaki ibare eklenmelidir: "Yaşlılıkta Yalnız Yaşama" başlıklı makalenin tüm hakları yazarı Dr.Aylan AYPEK'e aittir ve makale, yazarı tarafından TavsiyeEdiyorum.com (http://www.tavsiyeediyorum.com) kütüphanesinde yayınlanmıştır. Bu ibare eklenmek şartıyla, makaleden Fikir ve Sanat Eserleri Kanununa uygun kısa alıntılar yapılabilir, ancak Dr.Aylan AYPEK'in izni olmaksızın makalenin tamamı başka bir mecraya kopyalanamaz veya başka yerde yayınlanamaz. |
1 Beğeni 
Yazan Uzman
|
| Makale Kütüphanemizden | ||||
|
yaşlılık, yalnız yaşama, yaşlılıkta yalnızlık, yalnız yaşlı, yaşlılık ve yalnızlık, yaşlılıkta yalnız yaşama
Sitemizde yer alan döküman ve yazılar uzman üyelerimiz tarafından hazırlanmış ve pek çoğu bilimsel düzeyde yapılmış çalışmalar olduğundan güvenilir mahiyette eserlerdir. Bununla birlikte TavsiyeEdiyorum.com sitesi ve çalışma sahipleri, yazıların içerdiği bilgilerin güvenilirliği veya güncelliği konusunda hukuki bir güvence vermezler. Sitemizde yayınlanan yazılar bilgi amaçlı kaleme alınmış ve profesyonellere yönelik olarak
hazırlanmıştır. Site ziyaretçilerimizin o meslekle ilgili bir uzmanla görüşmeden, yazı içindeki bilgileri kendi başlarına kullanmamaları gerekmektedir. Yazıların telif hakkı tamamen yazarlarına aittir, eserler sahiplerinin muvaffakatı olmadan hiçbir suretle çoğaltılamaz, başka bir
yerde kullanılamaz, kopyala yapıştır yöntemiyle başka mecralara aktarılamaz. Sitemizde yer alan herhangi bir yazı başkasına ait telif haklarını ihlal ediyor, intihal içeriyor veya yazarın mensubu bulunduğu mesleğin meslek için etik kurallarına aykırılıklar taşıyorsa, yazının kaldırılabilmesi için site yönetimimize bilgi verilmelidir.
