Dürtülerle Yaşamak: Kendimi Kontrol Edemiyorum
KENDİMİ KONTROL EDEMİYORUM? DÜRÜTLERİMLE YAŞIYORUM?
Dürtü biyolojik gereksinimler sonucu ortaya çıkan uyarılma durumudur. Değişen dengenin sonunda verilen tepki içsel bir gerilimdir. Genellikle ani ve kısa sürelidir. Dürtü kontrol bozuklukları ise kişinin dürtülerine ve dürtülerini gerçekleştirmeye engel olamamasıdır. İnsan davranışlarının temel özelliklerinden biri olan dürtüsellik sık karşılaşılan psikolojik bir problemdir. Dürtüsellik önceden düşünmeden hızlı bir şekilde hareket etme ve tepkiyi geciktirmede yetersizlik şeklinde tanımlanır. Dürtüsel davranış gerçekleştirilmeden önce yaşanan gerginliğin ardından yapılan eylemin haz ve rahatlama hissi getirmesi kişinin eylemi gerçekleştirmesine neden olan sebeplerdendir. Kişiler arası ilişkilerde yaşanan sıkıntılar ve yasalarla ilgili sorunlar yaşama bu bozukluğun mutlaka tedavi edilmesi gerektiğini göstermektedir. Bu bozukluk; kleptomani , piromani, patolojik kumar oynama, trikotillomani, aralıklı patlayıcı bozukluk ve başka türlü adlandırılamayan dürtü kontrol bozuklukları şeklinde incelenmektedir.
Kleptomani (çalma) kişinin aslında ihtiyacı olmayan nesneleri çalmasıdır ve kleptoman çalma dürtüsüne engel olamayan kişidir. Genellikle bu kişiler çaldıklarını saklarlar ya da birilerine verebilirler ve aynı zamanda çalma işlemini tek başlarına gerçekleştirirler. Çaldıklarını satma gibi bir arzuları yoktur. Çalmadan önce yoğun bir gerginlik hissi yaşayan kleptoman, çalma işlemiyle birlikte haz duyar ve rahatlamaya yaşar. Bu çalınan eşyaların maddi bir değeri yoktur, kişi çalarken yaşadığı haz duygusu için çalar. Tekrarlayıcı bir durumdur, kişi çaldıkça yeni bir macerayı daha yaşamak için engellenemez bir istek duyar. Kadınlarda daha fazla görüldüğü düşünülmektedir. Psikoterapi ve ilaçla tedavi yöntemleri uygulanır.
Piromani (yangın çıkarma) kasıtlı olarak yangın çıkarma ve yangınla ilgili olaylara duyulan ilgidir. Yangına karşı oldukça meraklı olan bu kişiler, yangın karşısında büyülenmiş hissine kapılırlar. Diğer dürtü bozukluklarında olduğu gibi kişi eylem öncesinde gerginlik yaşar ve eylemle birlikte haz ve rahatlama hisseder. Yangına tanık olmak için çoğunlukla olay yerinden ayrılmazlar. Bu bozuklukta herhangi bir çıkar sağlama çabası yoktur. Kişi tamamen kendisini iyi hissetmek için bu eylemi gerçekleştirir. Nadir görülmekle birlikte daha çok erkeklerde görülür.
Trikotillomani (saç yolma) fark edilebilecek derecede sürekli olarak kendi saçlarını yolma davranışıdır. Bu yolma eylemi en çok saç için görülse de kirpik ve kaş yolanlar da olmaktadır. Yoldukça doyum, rahatlama hissederler ve hatta zevk alabilirler. Kel olmaktan hoşnut olmazlar fakat bu eylemi gerçekleştirmekten de kendilerini alamazlar. Genellikle yolma eylemi stresli bir olayın ardından başlar ve belirgin saç yolma ile sonuçlanır. Çocuklarda ve kadınlarda daha sık görülür. İlaç tedavisi ve psikoterapiden yararlanılır.
Patolojik kumar oynama süregelen bir şekilde kumar oynama isteği ve kendine engel olamayarak kumar oynama davranışını gerçekleştirme olarak tanımlanmaktadır. Sürekli kumar oynamayı düşünme, oynayabilmek için her şeyi göze alma, bırakmayı düşününce huzursuz hissetme ve gerilme gibi belirtileri vardır. Ciddi yıkıcı sonuçları olur. Kumar oynama dürtüsüne direnememe kişinin hem kendisine hem ailesine ve çevresindekilere, maddi ve manevi anlamda zarar vericidir. Erkeklerde daha sık görülen ve insanı intihara kadar götürebilen bir problemdir. Kişi hapse dahi girse çıktığında tekrar kumar oynama dürtüsüne yenik düşer. Mutlaka tedavi edilmesi gerekir.
Aralıklı patlayıcı bozukluk aşırı saldırganlık dürtüsüne karşı koyamamadır. Mala veya bir canlıya zarar verme şeklinde görülür. Saldırganlığın derecesi değişmektedir. Kişi olay sırasında kontrolünü kaybeder fakat yatıştıktan sonra kendine karşı bir kızgınlık, öfke görülebilir. Genellikle çocukluk ve ergenlik dönemlerinde başlamaktadır. İlaç tedavisinden yararlanılabileceği gibi, öfke kontrol becerilerinin bireye kazandırılması da oldukça önem arz etmektedir.
Başka türlü adlandırılamayan dürtü kontrol bozukluğu’nda kompulsif alışveriş yapma, video oyunlarına bağımlılık durumu, patolojik para harcama, kompulsif cinsel davranışlar sergileme ve tekrarlayıcı kendine zarar verme gibi belirtiler yer almaktadır.
Dürtü biyolojik gereksinimler sonucu ortaya çıkan uyarılma durumudur. Değişen dengenin sonunda verilen tepki içsel bir gerilimdir. Genellikle ani ve kısa sürelidir. Dürtü kontrol bozuklukları ise kişinin dürtülerine ve dürtülerini gerçekleştirmeye engel olamamasıdır. İnsan davranışlarının temel özelliklerinden biri olan dürtüsellik sık karşılaşılan psikolojik bir problemdir. Dürtüsellik önceden düşünmeden hızlı bir şekilde hareket etme ve tepkiyi geciktirmede yetersizlik şeklinde tanımlanır. Dürtüsel davranış gerçekleştirilmeden önce yaşanan gerginliğin ardından yapılan eylemin haz ve rahatlama hissi getirmesi kişinin eylemi gerçekleştirmesine neden olan sebeplerdendir. Kişiler arası ilişkilerde yaşanan sıkıntılar ve yasalarla ilgili sorunlar yaşama bu bozukluğun mutlaka tedavi edilmesi gerektiğini göstermektedir. Bu bozukluk; kleptomani , piromani, patolojik kumar oynama, trikotillomani, aralıklı patlayıcı bozukluk ve başka türlü adlandırılamayan dürtü kontrol bozuklukları şeklinde incelenmektedir.
Kleptomani (çalma) kişinin aslında ihtiyacı olmayan nesneleri çalmasıdır ve kleptoman çalma dürtüsüne engel olamayan kişidir. Genellikle bu kişiler çaldıklarını saklarlar ya da birilerine verebilirler ve aynı zamanda çalma işlemini tek başlarına gerçekleştirirler. Çaldıklarını satma gibi bir arzuları yoktur. Çalmadan önce yoğun bir gerginlik hissi yaşayan kleptoman, çalma işlemiyle birlikte haz duyar ve rahatlamaya yaşar. Bu çalınan eşyaların maddi bir değeri yoktur, kişi çalarken yaşadığı haz duygusu için çalar. Tekrarlayıcı bir durumdur, kişi çaldıkça yeni bir macerayı daha yaşamak için engellenemez bir istek duyar. Kadınlarda daha fazla görüldüğü düşünülmektedir. Psikoterapi ve ilaçla tedavi yöntemleri uygulanır.
Piromani (yangın çıkarma) kasıtlı olarak yangın çıkarma ve yangınla ilgili olaylara duyulan ilgidir. Yangına karşı oldukça meraklı olan bu kişiler, yangın karşısında büyülenmiş hissine kapılırlar. Diğer dürtü bozukluklarında olduğu gibi kişi eylem öncesinde gerginlik yaşar ve eylemle birlikte haz ve rahatlama hisseder. Yangına tanık olmak için çoğunlukla olay yerinden ayrılmazlar. Bu bozuklukta herhangi bir çıkar sağlama çabası yoktur. Kişi tamamen kendisini iyi hissetmek için bu eylemi gerçekleştirir. Nadir görülmekle birlikte daha çok erkeklerde görülür.
Trikotillomani (saç yolma) fark edilebilecek derecede sürekli olarak kendi saçlarını yolma davranışıdır. Bu yolma eylemi en çok saç için görülse de kirpik ve kaş yolanlar da olmaktadır. Yoldukça doyum, rahatlama hissederler ve hatta zevk alabilirler. Kel olmaktan hoşnut olmazlar fakat bu eylemi gerçekleştirmekten de kendilerini alamazlar. Genellikle yolma eylemi stresli bir olayın ardından başlar ve belirgin saç yolma ile sonuçlanır. Çocuklarda ve kadınlarda daha sık görülür. İlaç tedavisi ve psikoterapiden yararlanılır.
Patolojik kumar oynama süregelen bir şekilde kumar oynama isteği ve kendine engel olamayarak kumar oynama davranışını gerçekleştirme olarak tanımlanmaktadır. Sürekli kumar oynamayı düşünme, oynayabilmek için her şeyi göze alma, bırakmayı düşününce huzursuz hissetme ve gerilme gibi belirtileri vardır. Ciddi yıkıcı sonuçları olur. Kumar oynama dürtüsüne direnememe kişinin hem kendisine hem ailesine ve çevresindekilere, maddi ve manevi anlamda zarar vericidir. Erkeklerde daha sık görülen ve insanı intihara kadar götürebilen bir problemdir. Kişi hapse dahi girse çıktığında tekrar kumar oynama dürtüsüne yenik düşer. Mutlaka tedavi edilmesi gerekir.
Aralıklı patlayıcı bozukluk aşırı saldırganlık dürtüsüne karşı koyamamadır. Mala veya bir canlıya zarar verme şeklinde görülür. Saldırganlığın derecesi değişmektedir. Kişi olay sırasında kontrolünü kaybeder fakat yatıştıktan sonra kendine karşı bir kızgınlık, öfke görülebilir. Genellikle çocukluk ve ergenlik dönemlerinde başlamaktadır. İlaç tedavisinden yararlanılabileceği gibi, öfke kontrol becerilerinin bireye kazandırılması da oldukça önem arz etmektedir.
Başka türlü adlandırılamayan dürtü kontrol bozukluğu’nda kompulsif alışveriş yapma, video oyunlarına bağımlılık durumu, patolojik para harcama, kompulsif cinsel davranışlar sergileme ve tekrarlayıcı kendine zarar verme gibi belirtiler yer almaktadır.
|
Yazan
|
Bu makaleden alıntı yapmak
için alıntı yapılan yazıya aşağıdaki ibare eklenmelidir: "Dürtülerle Yaşamak: Kendimi Kontrol Edemiyorum" başlıklı makalenin tüm hakları yazarı Psk.Elif GÜNERİ'e aittir ve makale, yazarı tarafından TavsiyeEdiyorum.com (http://www.tavsiyeediyorum.com) kütüphanesinde yayınlanmıştır. Bu ibare eklenmek şartıyla, makaleden Fikir ve Sanat Eserleri Kanununa uygun kısa alıntılar yapılabilir, ancak Psk.Elif GÜNERİ'nin izni olmaksızın makalenin tamamı başka bir mecraya kopyalanamaz veya başka yerde yayınlanamaz. |
1 Beğeni 
Yazan Uzman
|
dürtü kontrol güçlüğü, dürtü denetimi, kendini kontrol edememek, dürtü kontrol bozukluğu, kendini kontrol
Sitemizde yer alan döküman ve yazılar uzman üyelerimiz tarafından hazırlanmış ve pek çoğu bilimsel düzeyde yapılmış çalışmalar olduğundan güvenilir mahiyette eserlerdir. Bununla birlikte TavsiyeEdiyorum.com sitesi ve çalışma sahipleri, yazıların içerdiği bilgilerin güvenilirliği veya güncelliği konusunda hukuki bir güvence vermezler. Sitemizde yayınlanan yazılar bilgi amaçlı kaleme alınmış ve profesyonellere yönelik olarak
hazırlanmıştır. Site ziyaretçilerimizin o meslekle ilgili bir uzmanla görüşmeden, yazı içindeki bilgileri kendi başlarına kullanmamaları gerekmektedir. Yazıların telif hakkı tamamen yazarlarına aittir, eserler sahiplerinin muvaffakatı olmadan hiçbir suretle çoğaltılamaz, başka bir
yerde kullanılamaz, kopyala yapıştır yöntemiyle başka mecralara aktarılamaz. Sitemizde yer alan herhangi bir yazı başkasına ait telif haklarını ihlal ediyor, intihal içeriyor veya yazarın mensubu bulunduğu mesleğin meslek için etik kurallarına aykırılıklar taşıyorsa, yazının kaldırılabilmesi için site yönetimimize bilgi verilmelidir.
