2007'den Bugüne 92,260 Tavsiye, 28,210 Uzman ve 19,973 Bilimsel Makale
Site İçi Arama
Yeni Tavsiye Ekleyin!



Obsesif-Kompulsif Bozukluk ve Obsesif Kompulsif Belirtiler
MAKALE #17344 © Yazan Uzm.Psk.Fuat BALSAK | Yayın Ekim 2016 | 5,934 Okuyucu
Obsesif-Kompulsif Bozukluk

Obsesif-kompulsif bozukluk (OKB); istenmeden gelen, uygunsuz olarak yaşanan ve belirgin anksiyete ya da sıkıntıya neden olan, yineleyici düşünce, hayal ve dürtüler (impuls) olarak tanımlanan obsesyonlar (saplantı) ve kişinin obsesyonlara tepki olarak ya da katı bir biçimde uygulanması gereken kurallara göre yapmaktan kendini alıkoyamadığı yineleyici davranışlar ya da zihinsel eylemler yani kompulsiyonlar (zorlantı) ile karakterize edilen bir psikiyatrik bozukluktur (APA, 2000).
Obsesyon, kişinin isteği dışında ısrarlı ve zorlayıcı bir şekilde aklına gelen, kişi tarafından saçma ve mantık dışı olarak görülen, anksiyete ortaya çıkartıcı ve yineleyici özellikteki düşünce, dürtü ya da imgeler olarak tanımlanmıştır. Kişi obsesyonlarını zihninin bir ürünü olarak görür. Toplumumuzda obsesyonlar hastalar tarafından vesvese, evham, takıntı gibi terimlerle ifade edilmektedir.

Kompulsiyonlar ise kişinin, obsesyonlarına yanıt olarak ya da belirli kurallara göre gerçekleştirmek zorunda olduğunu hissettiği, yineleyici ve belirli bir amaca yönelik olan törensel davranışlar ya da zihinsel eylemlerdir. Kompulsiyonlar, obsesyona eşlik eden anksiyeteyi gidermek, korku yaratan bir durumu etkisizleştirmek ya da önlemek üzere yapılır. Ancak, yapılan etkinlik, önlenmek istenen şeyle gerçekçi bir biçimde ilişkili değildir ya da aşırıdır.
Obsesyon olarak tanımlanan düşünceler, dürtüler veya düşlemler kişilerin gerçek yaşam sorunları ile ilişkili değildir. Kişi kendi zihninin ürünü olarak gördüğü bu düşünce, dürtü ve düşlemlere önem vermemeye, baskılamaya veya başka bir düşünce ya da eylemle bunları etkisizleştirmeye (nötralizasyon) çalışır. Kompulsiyon olarak tanımlanan davranışlar ve zihinsel eylemler ise, obsesyonlara ikincil oluşan sıkıntıdan kurtulmaya ya da korunmaya yöneliktir (APA, 2000). Kişi obsesyon ya da kompulsiyonlarının aşırı ya da anlamsız olduğunu kabul eder. Obsesyon ya da kompulsiyonlar belirgin bir sıkıntıya neden olur ve kişinin olağan günlük işlerini, mesleki işlevselliğini ya da toplumsal etkinliklerini ya da ilişkilerini önemli ölçüde bozar (APA, 2000).

DSM-IV- TR’ye göre obsesif-kompulsif bozukluk tanı ölçütleri ( Köroğlu, 2007)

A. Obsesyonlar ya da kompulsiyonlar vardır:

Obsesyonlar aşağıdakilerden (1), (2), (3) ve (4) ile tanımlanır:
(1). Bu bozukluk sırasında kimi zaman istenmeden gelen ve uygunsuz olarak yaşanan ve belirgin anksiyete ya da sıkıntıya neden olan, yineleyici ve sürekli düşünceler dürtüler ya da düşlemler.

(2). Düşünceler, dürtüler ya da düşlemler sadece gerçek yaşam sorunları hakkında duyulan aşırı üzüntüler değildir.

(3). Kişi bu düşünceleri, dürtüleri ya da düşlemlerine önem vermemeye ya da baskılamaya çalışır veya başka bir düşünce ya da eylemle bunları etkisizleştirmeye çalışır.

(4). Kişi obsesyonel düşüncelerini, dürtülerini ya da düşlemlerini kendi zihninin bir ürünü olarak görür (düşünce sokulmasında olduğu gibi değildir).
Kompulsiyonlar aşağıdakilerden (1) ve (2) ile tanımlanır:

(1). Bir tepki olarak ya da katı bir biçimde uygulanması gereken kurallarına göre yapmaktan kendini alıkoyamadığı yineleyici davranışlar (örneğin; el yıkama, düzene koyma, kontrol etme) ya da zihinsel eylemler ( örneğin; dua etme, sayı sayma, birtakım sözcükleri sessiz bir biçimde söyleyip durma).

(2). Davranışlar ya da zihinsel eylemler, sıkıntıdan kurutulmaya ya da var olan sıkıntıyı azaltmaya ya da korku yaratan olay ya da durumdan korunmaya yöneliktir, ancak bu davranışlar ya da zihinsel eylemler ya etkisizleştirilmesi ya da korunulması tasarlanan şeylerle gerçekçi bir biçimde ilişkili değildir ya da açıkça çok aşırı bir düzeydedir.

B. Bu bozukluğun gidişi sırasında bir zaman kişi obsesyon ya da kompulsiyonlarının aşırı ya da anlamsız olduğunu kabul eder.
Not: Bu çocuklar için geçerli değildir.

C. Obsesyon ya da kompulsiyonlar belirgin bir sıkıntıya neden olur, zamanın boş harcanmasına yol açar (günde 1 saatten daha uzun zaman alırlar) ya da kişinin olağan günlük işlerini, mesleki (ya da eğitimle ilgili) işlevselliğini ya da toplumsal etkinliklerini ya da ilişkilerini önemli ölçüde bozar.

D. Başka bir Eksen I bozukluğu varsa, obsesyon ya da kompulsiyonların içeriği bununla sınırlı değildir ( örneğin; bir Yeme Bozukluğunun olması durumunda yemek konusu üzerinde düşünüp durma; Trikotillomaninin olması durumunda saç çekme üzerinde durma; Vücut Dismorfik Bozukluğunun olması durumunda dış görünümle aşırı ilgilenme; bir madde kullanım bozukluğunun olması durumunda ilaçlar üzerine düşünüp durma; Hipokondriazisin olası durumunda ciddi bir hastalığı olduğu biçiminde düşünüp durma; bir parafilinin olması durumunda cinsel dürtüler ya da fanteziler üzerinde düşünüp durma ya da Majör depresif bozukluk olması durumunda suçluluk üzerine geviş getirircesine düşünme).

E. Bu bozukluk bir maddenin ( örneğin; kötüye kullanılabilen bir ilaç ya da tedavi için kullanılan bir ilaç) ya da tıbbi bir durumun doğrudan fizyolojik etkilerine bağlı değildir.

Obsesif-kompulsif belirtiler:

Bireylerde hem obsesyon hem kompulsiyon belirtileri birlikte görülebildiği gibi, OKB’de sadece obsesyonlar ya da sadece kompulsiyonların görüldüğü hastalar da vardır. Geniş kapsamlı bir çalışmada, DSM-IV’teki OKB tanı kriterlerini karşılayan bireylerde sadece obsesyonları olanların oranı %10.1, sadece kompulsiyon belirtileri olanların oranı %2.9 ve hem obsesyon hem kompulsiyonu olanların oranı ise %87 olarak belirtilmiştir (Stein ve ark., 1997).
Bazı araştırmacılar ve klinisyenler, davranışsal kompulsiyonlara ek olarak mental kompulsiyonların varlığı da dikkatli olarak araştırıldığı takdirde, bu sayının %100’e çok daha yakın olabileceğine inanmaktadır.

Obsesyon ve kompulsiyonların yaygın olan bazı özellikleri bulunmaktadır:

(1) Bir düşünce ya da bir dürtü kişinin bilincine üsteleyici ve kalıcı şekilde zorla girer.

(2) Ana görünüme endişeli korku hissi eşlik eder ve sıklıkla kişiyi ilk düşünce ve dürtüye karşı karşıt tedbirler almaya iter.

(3) Obsesyon ya da kompulsiyon egoya yabancıdır; yani, kişinin psikolojik varlık olarak kendilik yaşantısına yabancı olarak yaşanır.

(4) Obsesyon veya kompulsiyon ne kadar canlı ve zorlayıcı olursa olsun, kişi onu acaip ve mantıksız olarak algılar.

(5) Obsesyonlar ve kompulsiyonlardan yakınan kişi genellikle onlara direnmeye güçlü bir arzu duyar. Buna rağmen, hastaların yarısı kompulsiyona az miktarda direnç gösterirler. Aynı şekilde tüm hastaların %80 kadarı kompulsiyonun mantıksız olduğuna inanır (Kaplan ve Sadock, 2004). Bazen obsesyonlar ve kompulsiyonlara hastalar aşırı değer verir hale gelir –örneğin, temizlik için kaybettiği zamandan dolayı işlerini kaybetmelerine rağmen, hastalar kompulsif temizliğin doğru olduğunda ısrar edebilirler (Kaplan ve Sadock, 2004).
OKB belirti yapısı açısından oldukça çeşitlilik göstermektedir. Bir hastada bir belirti daha yaygın olarak gözlenirken diğer belirtiler hiç görülmeyebilir, ya da aynı kişi farklı zamanlarda farklı belirtiler yaşayabilir.

Obsesyonlar:

Obsesyonlar; kişinin mantıksız olduğunu bilmesine veya kabullenmesine rağmen, inatçı, zorlayıcı ve tekrarlayıcı biçimde zihnine gelen, sıkıntı ve rahatsızlık oluşturduğu halde kişinin düşünmekten kendisini alıkoyamadığı düşünsel yaşantılardır. Toplumumuzda hastalar tarafından vesvese, evham, takıntı gibi terimlerle ifade edilmektedir. Kişi bu düşüncelerin gerçekle uyuşmadığını çoğu zaman fark eder, bunları dikkate almamaya, bastırmaya çalışır veya başka bir düşünce, eylemle bunları etkisizleştirmeye çalışır (Ebert ve ark., 2003). Etkisizleştirmedeki (nötralizasyon) amaç; obsesyonların ortaya çıkardığı suçluluk ve rahatsız edici duyguları veya obsesyonların beklenen olumsuz etkilerini ortadan kaldırmaktır (Salkovskis, 1985).
OKB hastalarında sık görülen obsesyon çeşitleri aşağıda listelenmiştir:

Bulaşma obsesyonları; bu obsesyonlar görülmez mikrop, pis, kir veya zararlı etkenlerle kişinin kirleneceği, enfekte olacağı şeklinde bir kaygı ile kendini göstermektedir. Toplu kullanım alanlarında hastalıkların bulaşmasından korkma, mikrop bulaşacağı düşüncesiyle kapı kollarına dokunmaktan ve el sıkmaktan korkma, radyoaktif bir ürünün etkisinden korkma, hastalık bulaşacağı için hayvanlara dokunmaktan korkma, kendi vücut salgılarından korkma ve zehirli bir yüzeye dokunup sonra diğer insanlara hastalık taşımaktan korkma gibi düşünceleri içermektedir.
Bu obsesyona sıklıkla yıkanma, temizlenme kompulsiyonları eşlik etmektedir. Kirlenme kaynağı hemen herşey olabilir ( toz, toprak, kir, gayta, idrar vb). Hastalar bulaşmanın sıklıkla nesneden nesneye veya insandan insana en küçük bir temasla ya da tamamen temassız geçtiği hissine kapılırlar.
Çeşitli çalışmalarda en sıklıkla karşılaşılan obsesyon bulaşma obsesyonu olup hastaların yaklaşık %45-55’inde görülmektedir (Rasmussen ve Eisen, 1989; Eğrilmez ve ark., 1997; Sayar ve ark., 1999; Tukel ve ark., 2002).

Kuşku obsesyonları; kirlenme obsesyonundan sonra en sık karşılaşılan obsesyon kuşku, emin olamama obsesyonudur (Tukel ve ark., 2002; Kaplan ve Sadock, 2003; Deniz, 2005). Bir işi yapıp yapmadığından ya da tam ayarında olup olmadığından emin olamama ile ilişkilidir. Kapı ya da pencerelerin açık olup olmadığı, gazın açık unutulup unutulmadığı, kapının kilitli olup olmadığı gibi temaları içeren obsesyonlardır (Sayar ve ark., 1999; Bhar, 2004). Çoğu zaman diğer obsesyonlara eşlik eden bir fenomen de olabilir. Kişiler obsesyonel olarak birşeyi unutmuş olduklarından veya hatalı şeyler yaptıklarından kuşkulanırlar. Bu obsesyonun görülme sıklığı çeşitli çalışmalara % 23 olarak bulunmuştur (Foa, 1995; Tukel, 1997; Işık, 2006). Bunu genellikle kontrol etme kompulsiyonu izler.

Saldırganlık obsesyonları; kişinin kendisine, eşine, çocuğuna veya başkalarına zarar verme, öldürme düşünceleri, şiddet içeren korkutucu imgeler, utanılacak bir şeyi yapmaktan korkma, dikkatsizlik nedeniyle başkalarına zarar vermekten korkma ile ilgili obsesyonlardır. Kişinin bıçak gibi sivri uçlu nesnelere dokunmaktan korkma, sevdiği insanlarla yalnız kalmaktan korkma, toplum içinde küfür etmekten korkma, bir şeyler çalmaktan korkma ya da bazı insanların özellikle kendisini pencerden atma gibi düşüncelerle ilgilidir. OKB hastalarında bu obsesyonların yaygınlığı %10-20 arasındadır (Lensi ve ark., 1996; Eğilmez ve ark., 1997).


Cinsel obsesyonlar;ayıplanacak şekilde yabancı, aileden ya da arkadaşlardan biri ile ilgili istenmeyen cinsel düşüncelere sahip olma, çocukları içeren cinsel düşünceler, homoseksüellik ile ilgili cinsel düşüncelere, dürtülere ve görüntülere kapılma ile ilişkili obsesyonlardır. OKB’lerde görülme sıklığı %13-26 arasındadır (Eğilmez ve ark., 1997; Deniz, 2005).

[b][color="red"][Biriktirme Obsesyonları; kişi için maddi ve manevi değeri olmayan ve gelecekte gerekli olacağından hareketle önemsiz nesneleri atmaktan endişe duyma ve saklama gereksinimi duyması anlamına gelmektedir. Eski dergi, gazete ve mektupları ve gereksiz şeyleri kapsamaktadır. Hobi için veya maddi değeri olan eşyaları toplama bu kapsama girmemektedir.

Dini obsesyonlar; dinsizlik ile ilgili düşüncelere sahip olmaktan kaygılanma, dini değerlere küfür etme, karşı gelme ve bundan dolayı ceza almaktan korkma, ahlaki bakımdan kaygı duyma gibi durumları içeren obsesyonlardır. Dini obsesyonların görülme sıklığı toplumlara göre farklılık göstermektedir. Görülme sıklığı %11-42 arasında değişmektedir (Eğilmez ve ark., 1997; Sayar ve ark., 1999).

Simetri, düzen obsesyonları; kişinin her şeyi yerli yerinde düzgün ve sırasında olması gerektiğini düşünme ve hissetmesiyle ilgili obsesyonlardır. Kağıt ve kitapların aynı hizada olması, eşyaların yerinde bulunması ve el yazısının mükemmel olması gerektiği gibi düşünceler olabildiği gibi bazen doğaüstü düşünceler de bulunabilir. Daha çok bu tür obsesyonlara; kontrol, sayma, sıralama ve düzenleme gibi kompulsiyonlar eşlik eder.

Somatik obsesyonlar; kişilerin AIDS, kanser, kalp rahatsızlığı gibi tedavi edilmesi güç hastalıklara sahip olduklarını ya da yakalanma ihtimalini düşünmeleriyle; ayrıca bedenin bazı uzuvlarının (burun gibi) çirkin ve iğrenç olduğu ile ilgili kaygılı düşüncelerin varlığıyla ortaya çıkan obsesyonlardır.

Diğer obsesyonlar; yukarıda anlatılan obsesyonlardan farklı olarak bilme ve hatırlama ihtiyacı, belirli şeyleri söyleme korkusu, doğru şeyleri söylememe korkusu, bir şeyleri kaybetme korkusu, uğurlu ve uğursuz sayılar, özel anlamı olan renkler vb. obsesyonlar da mevcuttur.
Yazan
Bu makaleden alıntı yapmak için alıntı yapılan yazıya aşağıdaki ibare eklenmelidir:
"Obsesif-Kompulsif Bozukluk ve Obsesif Kompulsif Belirtiler" başlıklı makalenin tüm hakları yazarı Uzm.Psk.Fuat BALSAK'e aittir ve makale, yazarı tarafından TavsiyeEdiyorum.com (http://www.tavsiyeediyorum.com) kütüphanesinde yayınlanmıştır.
Bu ibare eklenmek şartıyla, makaleden Fikir ve Sanat Eserleri Kanununa uygun kısa alıntılar yapılabilir, ancak Uzm.Psk.Fuat BALSAK'ın izni olmaksızın makalenin tamamı başka bir mecraya kopyalanamaz veya başka yerde yayınlanamaz.
     1 Beğeni    
Facebook'ta paylaş Twitter'da paylaş Linkin'de paylaş Pinterest'de paylaş Epostayla Paylaş
Yazan Uzman
Fuat BALSAK Fotoğraf
Uzm.Psk.Fuat BALSAK
Diyarbakır (Online hizmet de veriyor)
Uzman Psikolog
TavsiyeEdiyorum.com Üyesi5 kez tavsiye edildiİş Adresi Kayıtlı
Makale Kütüphanemizden
İlgili Makaleler Uzm.Psk.Fuat BALSAK'ın Makaleleri
► Obsesif Kompulsif Bozukluk Psk.Dnş.Müjgan SONUÇ
► Obsesif Kompulsif Bozukluk (Okb) Psk.Şeyma ALTINEL
► Obsesif Kompulsif Bozukluk Psk.Semiha KARA
► Obsesif Kompulsif Bozukluk Psk.Arzu BEYRİBEY
► Obsesif Kompulsif Bozukluk Psk.Dnş.Fatih FİDAN
► Obsesif Kompulsif Bozukluk (Okb) Psk.Benan ŞAHİNBAŞ
► Obsesif Kompulsif Bozukluk Psk.Nuray ŞAHİN
► Obsesif Kompulsif Bozukluk (Okb) Psk.Dnş.Havva BAYAR
► Obsesif Kompulsif Bozukluk - Okb Psk.Gonca RASLAYAN
► Obsesif Kompulsif Bozukluk Psk.Ecem KARAOĞLU
TavsiyeEdiyorum.com Bilimsel Makaleler Kütüphanemizdeki 19,973 uzman makalesi arasında 'Obsesif-Kompulsif Bozukluk ve Obsesif Kompulsif Belirtiler' başlığıyla benzeşen toplam 23 makaleden bu yazıyla en ilgili görülenleri yukarıda listelenmiştir.
► Ruhsal Travma ve Kuramlar Mayıs 2021
Sitemizde yer alan döküman ve yazılar uzman üyelerimiz tarafından hazırlanmış ve pek çoğu bilimsel düzeyde yapılmış çalışmalar olduğundan güvenilir mahiyette eserlerdir. Bununla birlikte TavsiyeEdiyorum.com sitesi ve çalışma sahipleri, yazıların içerdiği bilgilerin güvenilirliği veya güncelliği konusunda hukuki bir güvence vermezler. Sitemizde yayınlanan yazılar bilgi amaçlı kaleme alınmış ve profesyonellere yönelik olarak hazırlanmıştır. Site ziyaretçilerimizin o meslekle ilgili bir uzmanla görüşmeden, yazı içindeki bilgileri kendi başlarına kullanmamaları gerekmektedir. Yazıların telif hakkı tamamen yazarlarına aittir, eserler sahiplerinin muvaffakatı olmadan hiçbir suretle çoğaltılamaz, başka bir yerde kullanılamaz, kopyala yapıştır yöntemiyle başka mecralara aktarılamaz. Sitemizde yer alan herhangi bir yazı başkasına ait telif haklarını ihlal ediyor, intihal içeriyor veya yazarın mensubu bulunduğu mesleğin meslek için etik kurallarına aykırılıklar taşıyorsa, yazının kaldırılabilmesi için site yönetimimize bilgi verilmelidir.


19:44
Top