Ebeveyn Olmaya Dair
Giriş
Ebeveynliğe geçişin, İnsanın en önemli yaşam olaylarından bir tanesi olduğu düşünülmektedir. Çoğu kişiye göre de anne baba olmak en yaşanılası, en güzel duygulardan biridir. Bu süreç güzelliklerinin yanında çeşitli zorluklara ve yaşam deneyimlerine kapı açmaktadır. Çiftin anne babalığı deneyimlerken, bu süreci öğrenirken, bebeğin ihtiyaçlarını karşılarken; bir müddet sonra bebeksiz hayatlarındaki alışkanlıklarından, düzenlerinden uzaklaştıkları görülür. Bu alışkanlıklar, uyku, yemek, cinsellik gibi temel ihtiyaçlar olabileceği gibi; evi düzenleyen temizlik, yemek hazırlama gibi günlük işler olabilir, çiftler çalışıyorsa iş hayatlarında da değişiklikler olabilir.
Ebeveyn Olmak Hazırlanılabilecek Bir Şey Midir?
Çocuk sahibi olmayı düşünen çiftlerin en sık kendilerine ya da birbirlerine sordukları soru “Hazır mıyız?” sorusudur. Çoğu ebeveyne göre anne babalık hazırlanılacak bir şey değildir. Çünkü anne babalık ancak yaşandığı zaman anlaşılabilecek bir duygudur. Ama bazı öngörülerde bulunmak mümkündür. Bebek doğduğunda hayat içerisindeki sorumluluklar artacak ve yeni görevler eklenecektir. Bu görev ve sorumluluklar, uzunca bir süre bırakılamayacaktır. Dolayısıyla çiftlerin, bireysel ya da beraber, çocuksuz bir şekilde neyi yapmak istiyorlarsa yapmalarında, bebek planlamasına girmeden fayda vardır. Araştırma sonuçları da bu düşünce ile benzerdir.
Ebeveyn olmayı erteleyen bireyler, çocuklarıyla olumlu bir ilişkiye sahip olmanın yanı sıra, araştırma bulguları, diğer yaşam alanlarında da pozitif etkileri olduğuna işaret etmektedir. Bu ebeveynler daha az iş ve aile çatışması yaşarken diğer ebeveynlere göre daha olumlu (ve durağan bir evlilik ilişkisine sahiplerdir. Yaşı ileri olan babalar, daha genç babalara göre ev ve işin taleplerini dengelemek konusunda daha başarılıdır (Akt. Uludağlı,2017).
Çocuk Sahibi Olmak Bireyi Nasıl Etkiler?
Yapılan araştırmalar, çocuk sahibi olmanın kişinin hayatı üzerinde olumlu etkileri olduğunu ortaya koymuştur. Bu durumun ebeveyn olduktan sonra daha sorumlu davranışlar göstermek zorunda hissetme ile ilişkili olması olasıdır. Bazı araştırmacılar tam tersine ebeveyn olmanın iyilik hali ile olumsuz olarak ilişkili olduğunu belirtmişlerdir. Çocuk sahibi olma bireyin yaşam tarzı, dünyaya bakışı, partneri ile ilişkisi ve sosyal yaşamında önemli değişikliklere neden olduğu için çoğu birey bu yeni yaşantılara uyum sağlamakta zorluk çekmektedir. Doğumun ardından ebeveynler yaşam düzeninin radikal bir biçimde değişmesi, özgürlüğün kısıtlanması, partnerle ilişkinin ve cinsel yaşamın sekteye uğraması nedeniyle uyum sorunları yaşayabilmektedirler. Çocuğun aileye katılmasının ardından eşlerin evlilik doyumu düşmekte, birlikte ortak aktivitelere katılma ve olumlu etkileşimlerde bulunma olasılığı azalmaktadır Çocuğun aile katılımı ile beraber çocuğun bakımı ve onunla ilgilenme nedeniyle bireyin iş yükü artmakta, yaşamın diğer alanları için birey daha az zamana sahip olmakta ve roller arasında çatışma yaşayabilmektedir. Aynı zamanda çocuğun giderlerinin karşılanması da ekonomik yükü arttırmaktadır. Tüm bu koşullar, çocuklu bireylerin daha fazla stres yaşamasına neden olabilmektedir (Akt. Uludağlı,2017).
Evlilikte eşler arasında görev dağılımında taraflardan birinde, daha fazla yük olması, eşlerin yıpranmalarına yaşam doyumlarının düşmesine sebep olabilir. Çünkü çocuğun da karşılanması gereken ihtiyaçları ve Ona destek olması gereken sağlıklı bir ruh yapısındaki ebeveyne ihtiyacı vardır. Aynı zamanda bu yaşam temposuna iş yaşamının stresi de eklenince, çocuğun bakımını üstlenen ebeveynin omuzlarındaki yük artmaktadır. Bu çok yönelimli hayat nedeniyle çocuğuyla yetersiz zaman geçirdiğini düşünen annelerin yaşam doyumlarının daha düşük olduğu görülürken; babalar için ise böyle bir ilişki bulunmamıştır (Akt. Uludağlı,2017). Buna karşın babalar da anneler gibi rol çatışması yaşayabilir. Bebeğin ardından yeni babalık rolünün getirdiği gereklilikleri yerine getirmek, yeni benlik imajlarına alışmak için çabalarken; aynı zamanda hem kişisel ihtiyaçları hem de iş yaşantısının talepleriyle başa çıkmak birçok baba için zorlayıcı bir süreç olabilir.
Ebeveynlik yaşantısına ilişkin zorluklar sadece rol çatışmasından kaynaklanmayabilir.
Ebeveyn Ve Çocuk Arasındaki İlişki
Ebeveynin çocuğuyla kurduğu ilişkinin niteliğinin, ebeveyninin psikolojik sağlığı ile ilişkili olduğunu söyleyebiliriz. Bu da ebeveynin çocuğuyla kurduğu ilişkinin köklerinin, ebeveynin kendi ebeveynleriyle kurduğu ilişkiye dayandığı gerçeğine bizleri götürür. Yeni anne baba olmuş bir bireyin anne babalığın temelini kendi anne babasından aldığı gerçeği ile yüzleşmesi de, ebeveynliği deneyimlerken bireyleri zorlayıcı bir sürece sokabilir. “Annem- babam gibi olmayacağım derken, bir bakmışım onlar gibi davranıyorum” cümlesi ruh sağlığı çalışanlarının sıkça duyduğu bir cümledir.
Diğer bir taraftan, ebeveynlikle beraber biraz daha derinleşen ruh dünyasında, anne babalık, bireylerin geçmişlerine karşı şefkat beslemeleri için bir fırsat da olabilir.
Araştırmalara bakıldığında, çocuklarıyla olumsuz bir ilişkiye sahip olan orta ve ileri yetişkinlik dönemindeki bireyler, daha düşük iyilik haline, daha yüksek depresyon ve yalnızlık düzeyine sahiplerdir (Akt. Uludağlı,2017).
Çocuğun Çeşitli Özellikleri
Çocuğun yaşının küçük olması, ebeveynlerin psikolojik sağlığını olumsuz olarak etkilemektedir (Evenson ve Simon 2005). Küçük çocuğun bakımına ilişkin sorumluluklar, bu nedenle daha fazla zaman baskısı hissetme ve ev ile iş yaşantısı arasında kalma, aynı zamanda eşle, çocuğa yaklaşım, bakım konusunda anlaşmazlıklar yaşama, küçük çocuğa sahip ebeveynlerin yaşamını daha fazla zorlaştırabilmektedir. On üç yaşından küçük çocuğa sahip olan bireylerin evlilik doyumu, çocuğu olmayan bireylere göre daha düşüktür (Orbuch ve ark. 1996). Çocuğun bir başka özelliği olarak davranış problemlerine sahip olması da annenin hem fiziksel sağlığını hem psikolojik sağlığını tehdit etmektedir.
Ebeveynin Çeşitli Sosyodemografik Özellikleri
Tek başına ebeveynlik görevi yürüten anneler, normalde iki ebeveynin kaldıracağı mali, psikolojik ve fiziksel sorumlulukları tek başlarına yerine getirmek zorunda kalmakta; özellikle de yeterli mali ve psikolojik desteğe sahip olmamaları durumunda hem kendileri hem de çocuklarıyla ilgili daha fazla sorun yaşamaktadırlar. Ekonomik problemler de ebeveynlerin ruh sağlığını olumsuz etkilemektedir. Düşük sosyoekonomik statüye sahip anneler daha fazla depresyona sahipken, bebeklerinde stres hormon düzeyinin daha yüksek olduğu bulunmuştur. Düşük sosyoekonomik statüye sahip olan aileler, daha ciddi mali ve çevresel stres kaynaklarına sahip oldukları için bu durum ebeveynlik kalitelerini olumsuz etkilemektedir (Akt. Uludağlı,2017).
Kaynaklar
Evenson RJ, Simon RW (2005) Clarifying the relationship between parenthood and depression. J Health Soc Behav, 46:341–358
Orbuch TL, House JS, Mero RP, Webst PS (1996) Marital quality over the life course. Soc Psychol Q, 59:162-171
Uludağlı NP, Psikolojik Sağlık Açısından Yetişkin Olma, Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar, 2017; 9(3):263-283.
Ebeveynliğe geçişin, İnsanın en önemli yaşam olaylarından bir tanesi olduğu düşünülmektedir. Çoğu kişiye göre de anne baba olmak en yaşanılası, en güzel duygulardan biridir. Bu süreç güzelliklerinin yanında çeşitli zorluklara ve yaşam deneyimlerine kapı açmaktadır. Çiftin anne babalığı deneyimlerken, bu süreci öğrenirken, bebeğin ihtiyaçlarını karşılarken; bir müddet sonra bebeksiz hayatlarındaki alışkanlıklarından, düzenlerinden uzaklaştıkları görülür. Bu alışkanlıklar, uyku, yemek, cinsellik gibi temel ihtiyaçlar olabileceği gibi; evi düzenleyen temizlik, yemek hazırlama gibi günlük işler olabilir, çiftler çalışıyorsa iş hayatlarında da değişiklikler olabilir.
Ebeveyn Olmak Hazırlanılabilecek Bir Şey Midir?
Çocuk sahibi olmayı düşünen çiftlerin en sık kendilerine ya da birbirlerine sordukları soru “Hazır mıyız?” sorusudur. Çoğu ebeveyne göre anne babalık hazırlanılacak bir şey değildir. Çünkü anne babalık ancak yaşandığı zaman anlaşılabilecek bir duygudur. Ama bazı öngörülerde bulunmak mümkündür. Bebek doğduğunda hayat içerisindeki sorumluluklar artacak ve yeni görevler eklenecektir. Bu görev ve sorumluluklar, uzunca bir süre bırakılamayacaktır. Dolayısıyla çiftlerin, bireysel ya da beraber, çocuksuz bir şekilde neyi yapmak istiyorlarsa yapmalarında, bebek planlamasına girmeden fayda vardır. Araştırma sonuçları da bu düşünce ile benzerdir.
Ebeveyn olmayı erteleyen bireyler, çocuklarıyla olumlu bir ilişkiye sahip olmanın yanı sıra, araştırma bulguları, diğer yaşam alanlarında da pozitif etkileri olduğuna işaret etmektedir. Bu ebeveynler daha az iş ve aile çatışması yaşarken diğer ebeveynlere göre daha olumlu (ve durağan bir evlilik ilişkisine sahiplerdir. Yaşı ileri olan babalar, daha genç babalara göre ev ve işin taleplerini dengelemek konusunda daha başarılıdır (Akt. Uludağlı,2017).
Çocuk Sahibi Olmak Bireyi Nasıl Etkiler?
Yapılan araştırmalar, çocuk sahibi olmanın kişinin hayatı üzerinde olumlu etkileri olduğunu ortaya koymuştur. Bu durumun ebeveyn olduktan sonra daha sorumlu davranışlar göstermek zorunda hissetme ile ilişkili olması olasıdır. Bazı araştırmacılar tam tersine ebeveyn olmanın iyilik hali ile olumsuz olarak ilişkili olduğunu belirtmişlerdir. Çocuk sahibi olma bireyin yaşam tarzı, dünyaya bakışı, partneri ile ilişkisi ve sosyal yaşamında önemli değişikliklere neden olduğu için çoğu birey bu yeni yaşantılara uyum sağlamakta zorluk çekmektedir. Doğumun ardından ebeveynler yaşam düzeninin radikal bir biçimde değişmesi, özgürlüğün kısıtlanması, partnerle ilişkinin ve cinsel yaşamın sekteye uğraması nedeniyle uyum sorunları yaşayabilmektedirler. Çocuğun aileye katılmasının ardından eşlerin evlilik doyumu düşmekte, birlikte ortak aktivitelere katılma ve olumlu etkileşimlerde bulunma olasılığı azalmaktadır Çocuğun aile katılımı ile beraber çocuğun bakımı ve onunla ilgilenme nedeniyle bireyin iş yükü artmakta, yaşamın diğer alanları için birey daha az zamana sahip olmakta ve roller arasında çatışma yaşayabilmektedir. Aynı zamanda çocuğun giderlerinin karşılanması da ekonomik yükü arttırmaktadır. Tüm bu koşullar, çocuklu bireylerin daha fazla stres yaşamasına neden olabilmektedir (Akt. Uludağlı,2017).
Evlilikte eşler arasında görev dağılımında taraflardan birinde, daha fazla yük olması, eşlerin yıpranmalarına yaşam doyumlarının düşmesine sebep olabilir. Çünkü çocuğun da karşılanması gereken ihtiyaçları ve Ona destek olması gereken sağlıklı bir ruh yapısındaki ebeveyne ihtiyacı vardır. Aynı zamanda bu yaşam temposuna iş yaşamının stresi de eklenince, çocuğun bakımını üstlenen ebeveynin omuzlarındaki yük artmaktadır. Bu çok yönelimli hayat nedeniyle çocuğuyla yetersiz zaman geçirdiğini düşünen annelerin yaşam doyumlarının daha düşük olduğu görülürken; babalar için ise böyle bir ilişki bulunmamıştır (Akt. Uludağlı,2017). Buna karşın babalar da anneler gibi rol çatışması yaşayabilir. Bebeğin ardından yeni babalık rolünün getirdiği gereklilikleri yerine getirmek, yeni benlik imajlarına alışmak için çabalarken; aynı zamanda hem kişisel ihtiyaçları hem de iş yaşantısının talepleriyle başa çıkmak birçok baba için zorlayıcı bir süreç olabilir.
Ebeveynlik yaşantısına ilişkin zorluklar sadece rol çatışmasından kaynaklanmayabilir.
Ebeveyn Ve Çocuk Arasındaki İlişki
Ebeveynin çocuğuyla kurduğu ilişkinin niteliğinin, ebeveyninin psikolojik sağlığı ile ilişkili olduğunu söyleyebiliriz. Bu da ebeveynin çocuğuyla kurduğu ilişkinin köklerinin, ebeveynin kendi ebeveynleriyle kurduğu ilişkiye dayandığı gerçeğine bizleri götürür. Yeni anne baba olmuş bir bireyin anne babalığın temelini kendi anne babasından aldığı gerçeği ile yüzleşmesi de, ebeveynliği deneyimlerken bireyleri zorlayıcı bir sürece sokabilir. “Annem- babam gibi olmayacağım derken, bir bakmışım onlar gibi davranıyorum” cümlesi ruh sağlığı çalışanlarının sıkça duyduğu bir cümledir.
Diğer bir taraftan, ebeveynlikle beraber biraz daha derinleşen ruh dünyasında, anne babalık, bireylerin geçmişlerine karşı şefkat beslemeleri için bir fırsat da olabilir.
Araştırmalara bakıldığında, çocuklarıyla olumsuz bir ilişkiye sahip olan orta ve ileri yetişkinlik dönemindeki bireyler, daha düşük iyilik haline, daha yüksek depresyon ve yalnızlık düzeyine sahiplerdir (Akt. Uludağlı,2017).
Çocuğun Çeşitli Özellikleri
Çocuğun yaşının küçük olması, ebeveynlerin psikolojik sağlığını olumsuz olarak etkilemektedir (Evenson ve Simon 2005). Küçük çocuğun bakımına ilişkin sorumluluklar, bu nedenle daha fazla zaman baskısı hissetme ve ev ile iş yaşantısı arasında kalma, aynı zamanda eşle, çocuğa yaklaşım, bakım konusunda anlaşmazlıklar yaşama, küçük çocuğa sahip ebeveynlerin yaşamını daha fazla zorlaştırabilmektedir. On üç yaşından küçük çocuğa sahip olan bireylerin evlilik doyumu, çocuğu olmayan bireylere göre daha düşüktür (Orbuch ve ark. 1996). Çocuğun bir başka özelliği olarak davranış problemlerine sahip olması da annenin hem fiziksel sağlığını hem psikolojik sağlığını tehdit etmektedir.
Ebeveynin Çeşitli Sosyodemografik Özellikleri
Tek başına ebeveynlik görevi yürüten anneler, normalde iki ebeveynin kaldıracağı mali, psikolojik ve fiziksel sorumlulukları tek başlarına yerine getirmek zorunda kalmakta; özellikle de yeterli mali ve psikolojik desteğe sahip olmamaları durumunda hem kendileri hem de çocuklarıyla ilgili daha fazla sorun yaşamaktadırlar. Ekonomik problemler de ebeveynlerin ruh sağlığını olumsuz etkilemektedir. Düşük sosyoekonomik statüye sahip anneler daha fazla depresyona sahipken, bebeklerinde stres hormon düzeyinin daha yüksek olduğu bulunmuştur. Düşük sosyoekonomik statüye sahip olan aileler, daha ciddi mali ve çevresel stres kaynaklarına sahip oldukları için bu durum ebeveynlik kalitelerini olumsuz etkilemektedir (Akt. Uludağlı,2017).
Kaynaklar
Evenson RJ, Simon RW (2005) Clarifying the relationship between parenthood and depression. J Health Soc Behav, 46:341–358
Orbuch TL, House JS, Mero RP, Webst PS (1996) Marital quality over the life course. Soc Psychol Q, 59:162-171
Uludağlı NP, Psikolojik Sağlık Açısından Yetişkin Olma, Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar, 2017; 9(3):263-283.
|
Yazan
|
Bu makaleden alıntı yapmak
için alıntı yapılan yazıya aşağıdaki ibare eklenmelidir: "Ebeveyn Olmaya Dair" başlıklı makalenin tüm hakları yazarı Psk.Dnş.F. Senem BULAT'e aittir ve makale, yazarı tarafından TavsiyeEdiyorum.com (http://www.tavsiyeediyorum.com) kütüphanesinde yayınlanmıştır. Bu ibare eklenmek şartıyla, makaleden Fikir ve Sanat Eserleri Kanununa uygun kısa alıntılar yapılabilir, ancak Psk.Dnş.F. Senem BULAT'ın izni olmaksızın makalenin tamamı başka bir mecraya kopyalanamaz veya başka yerde yayınlanamaz. |
Beğenin 
Yazan Uzman
|
| Makale Kütüphanemizden | ||||
|
Sitemizde yer alan döküman ve yazılar uzman üyelerimiz tarafından hazırlanmış ve pek çoğu bilimsel düzeyde yapılmış çalışmalar olduğundan güvenilir mahiyette eserlerdir. Bununla birlikte TavsiyeEdiyorum.com sitesi ve çalışma sahipleri, yazıların içerdiği bilgilerin güvenilirliği veya güncelliği konusunda hukuki bir güvence vermezler. Sitemizde yayınlanan yazılar bilgi amaçlı kaleme alınmış ve profesyonellere yönelik olarak
hazırlanmıştır. Site ziyaretçilerimizin o meslekle ilgili bir uzmanla görüşmeden, yazı içindeki bilgileri kendi başlarına kullanmamaları gerekmektedir. Yazıların telif hakkı tamamen yazarlarına aittir, eserler sahiplerinin muvaffakatı olmadan hiçbir suretle çoğaltılamaz, başka bir
yerde kullanılamaz, kopyala yapıştır yöntemiyle başka mecralara aktarılamaz. Sitemizde yer alan herhangi bir yazı başkasına ait telif haklarını ihlal ediyor, intihal içeriyor veya yazarın mensubu bulunduğu mesleğin meslek için etik kurallarına aykırılıklar taşıyorsa, yazının kaldırılabilmesi için site yönetimimize bilgi verilmelidir.
